Microsoft yeni nesil sunucu işletim sistemi Windows Server 8’in beta aşamasına yavaş yavaş yaklaşıyor. Şu anda betaya yaklaşan Windows 8 Developer Preview’in son versiyonu görücüye çıktı. Windows Server 8 cloud-uyumlu olarak tasarlanan ilk işletim sistemi. Şu anda yaklaşık 300’ün üzerinde yeni özellik ve mimari altyapıda yeniliklerle beraber geliyor. Biz de sizlerle Windows Server 8 ile gelen yenilikleri sıcağı sıcağına paylaşmaya başlıyoruz. Bu makalemizde de sizlerle Windows Server 8 ile gelen yenilikleri başlıklar halinde inceliyor olacağız:
Yeni Kullanıcı Arabirimi : Metro UI
İlk bakışta hemen göze çarpan en önemli yenilik arabirimde karşımıza gelen Metro UI. Bununla beraber Windows ara yüzlerinde Windows Phone-benzeri tasarımlar.
Metro, Microsoft tarafından tasarlanmış ve özellikle Windows Phone 7’de kullanılan tipografi-tabanlı tasarım dilinin kod adı. Metronun ilk kullanım temelleri Microsoft Encarta 95 ürününe dayanıyor. Sonrasında Windows Media Center ve Zune ürünlerinde de kullanılmıştır. Günümüzde Windows Phone ve Xbox 360’dan sonra Microsoft’un yeni çıkacak işletim sistemi olan Window 8’in geliştirilmesinde de metrodan esinlenilmiştir. Microsoft zaman içerisinde metro stilini Windows Live üzerinde de uygulamayı planlamaktadır.
Metro tasarımındaki ana felsefe ortak görev gruplarının konsolide edilerek kullanımın hızlandırılmasıdır. Bu tasarımda gereksiz grafikler çıkartılarak, asıl içerik olan fonksiyonel arayüz geliştirmeye odaklılık vardır. Sayfa başlıkları genellikle büyük boyutta ve yatayda kayan bir yapıya sahiptir.
Ribbon Arayüzlü Windows Explorer:
Office 2007 ile tanıştığımız “ribbon” kullanımı Windows Server 8 ve Windows 8 ile beraber Windows işletim sistemi içerisindeki Windows Explorer uygulamasına da uyarlandı. Ribbon sayesinde bulunulan konuma özel komutlar ve fonksiyonel kullanımlar arayüze yerleşik geliyor. Özellikle Office uygulamasında kullanıcı tarafında ribbon’a eleştiriler olsa da bence son derece kullanışlı ve çoğu kullanıcının da hoşuna gidiyor. Eskiden menülerde gizlenen çok sayıda özellik ribbon sayesinde doğrudan kullanıcıya sergileniyor, kısacası sofrada ne var görebiliyoruz.
Yeni Logon Arayüzü :
Windows Server 8 ile artık logon ekranında da tasarım olarak yenilikler var. Logon ekranında saat ve tarih bilgisi doğrudan geliyor.
Ctrl+Alt+Delete ile logon ekranı çağrıldığında aşağıda gördüğümüz tasarımı son derece sade ve tamamen fonksiyonelliğe odaklanarak geliştirilmiş yeni Logon ekranı karşımıza gelecektir. Password kutusuna kullanıcımıza ait şifre bilgisi girildikten sonra Submit butonuna basarak Windows Server 8’e logon olma sürecini başlatıyoruz.
Mevcut kullanıcı dışında farklı bir kullanıcı ile logon olacaksanız yine logon ekranında kullanıcı fotoğraf alanının solundaki sola bakan ok tıklanır.
Karşımıza gelen ekrandan Other User seçeneği seçilir.
Kullanıcı bilgilerinizi girdikten sonra yine Submit butonu ile logon süreci başlatılır.
Eğer mevcut yapıda birden fazla domain olan bir active directory forest yapısında çalışıyorsanız ve kendi domaininiz dışında arada güven ilişkisi olan diğer bir domaine logon olacaksanız diğer domaine ait DOMAINADI\KullanıcıAdı formatında girerek logon sürecini başlatıyoruz.
Eğer domaine üye bir sunucunun lokaline logon olacaksanız da yine benzer şekilde SUNUCUADI\LokalKullaniciAdi formatında kullanıcı bilgisi ve şifresi girilerek logon süreci başlatılmış olacaktır.
Yeni Server Manager Arayüzü :
Windows Server 8 ile Server Manager konsolu da yenilendi.
Server Manager konsolu da metro arabirimine uygun geliştirildi. İlk açılışta karşımıza gelen Dashboard ekranında gelen Quick Start ile rol ve özellik ekleme, uzaktan yönetmek istediğimiz ağdaki diğer sunucuları ekleme ve sunucular için gruplar oluşturma gibi yetenekleri barındırıyor.
Roller yüklendikten sonra Dashboard altına otomatik olarak geliyor.
Yeni Rol ve Özellik Ekleme Sihirbazı :
Windows Server 8 ile yenilenen Server Manager uygulaması içerisinde rolleri ve özellikleri yüklemek isterseniz, Quick Start altından Add Roles kullanılarak gerçekleştirilir.
Windows Server 8’de hem rol hem de feature eklemeleri Server Manager konsolunda “add roles” bağlantısı ile başlatılıyor. Ve karşımıza aşağıdaki şekilde gördüğümüz “Select Installation Type” ekranı geliyor. Birinci seçenek olan “Role-based or feature-based installation” ile istediğiniz sunucuya rol ekleme ya da özellik ekleme ya da yükleme yapılabilir.
İkinci seçenek olan “Scenario-based Installation” sadece eski adıyla terminal sunucu yapılarının yeni adıyla uzak masaüstü servis yapılarının (remote desktop services) kurulmasında kullanılan senaryo tabanlı kurulum seçeneklerini içerir. Scenario-based installation seçeneği domain ortamlarında kullanılabilir. Next ile bir sonraki adıma geçince karşımıza aşağıdaki şekilde gördüğünüz gibi “Select destination server” ekranı gelecektir. Windows Server 8 ile Server Manager konsolundan özellikle remoting servisleri ile ağdaki diğer sunucuların yönetimine ilişkin ciddi bir geliştirme yapılmış. Dolayısıyla bu ekranda da kendi server manager havuzumuzdaki hangi sunucu üzerine bu rolü kuracaksak “select a server from the server pool” ile sunucu havuzumuzdan bu seçimi yapıyoruz.
Yine bu aşamada “Select a virtual hard disk” seçeneği ile de bir sanal sunucuya ait VHD dosyasını gösterip bağlayarak onun üzerine de rol ya da özellik kurabiliyoruz.
Sonrasında gelen Roles ekranı ile kurmak istenilen rol seçilip, Next ile devam ediliyor.
Roles ekranından sonra da o rol ile ilgili eklenmesi ya da kurulması gereken bir özellik varsa “Features” ekranında gerekli seçimler yapılarak bunlar da yüklenmiş oluyor.
Yine Server Manager konsolunda üstte gelen Manage menüsü kullanılarak rol ya da özellik ekleme/kaldırma ve Add Server ile ağdaki bir sunucuyu ekleyip bir sunucu havuzuna ekleme, yönetme gibi fonksiyonlar yerine getirilebilir.
Manage menüsünden Server Manager Properties ile konsoldaki bilgilerin otomatik güncellenme aralığı ve logon olunduğunda otomatik başlatılıp, başlatılmayacağı ayarlanabilir.
Server Manager ile uzaktan sunucuların yönetilmesi ve sunucu grupları ile çalışma konusunda ileriki makalelerde detaylı örnekler yapıyor olacağız.
Metro UI Control Panel:
Windows Server 8 ile gelen Metro UI arayüzü tüm bileşenlere yaygınlaştırılacak gözüküyor. Bunlardan biri de denetim masası (Control Panel). Metro UI tasarımlı denetim masasına erişim için Start menüden karşımıza gelen bileşenlerden Control Panel’i açıyoruz.
Şu anda Control Panel’in sadece belli bileşenleri Metro UI’a hazırlanmış. Henüz tamamlanmayan bileşenler var daha.
Buradan klasik eski bildiğimiz Control Panel arayüzüne geçmek ve detaylı kontrolleri ve ayarlamaları kullanmak için sol panoda en altta gelen “More Settings” tıklıyoruz.
Cluster Yenilikleri :
Windows Server 8 ile artık bir cluster yapısında 63 node barındırabiliyoruz. Diğer yandan bir cluster içerisinde 4000 sanal sunucuya destek verebiliyor. Failover senaryoları için tamamen transparan ve çok daha hızlı geçişler mümkün olacak şekilde altyapı iyileştirmeleri de geliyor.
Tümleşik Uzaktan Erişim : Windows Server 8 ile gelen DirectAccess teknolojisi ile uzaktaki kullanıcılarınızın bir buluta erişimlerini mümkün hale getirebiliyorsunuz. Ayrıca VPN teknolojisi sayesinde de eski sürüm istemcilerin de yine buluta erişmeleri sağlanabiliyor olacak.
Windows Server 8 ile gelen bu tümleşik uzaktan erişim sayesinde public ve private cloud yapılarının da birbiri ile iletişimi sağlanabiliyor olacak.
DirectAccess Yenilikleri :
Windows Server 8 ile DirectAccess servisinde gelen yenilikleri de şu şekilde sıralayabiliriz:
ü Tümleşik uzaktan erişim yönetimi tecrübesi
ü Kullanıcı aktiviteleri ve durumlarının izlenmesinde zenginleştirilmiş deneyim
ü Denetleme ve uyum için raporlama ve account loglama yetenekleri
ü Zengin PowerShell yönetim arabirimi
ü Geliştirilmiş sorun giderme araçları
ü Hızlı ve kolay kurulum – devreye alma sihirbazı
ü Mevcut ağ ekipmanları ile çalışabilme imkanı
ü Hem IPV4 hem de IPV6 sunuculara bağlanabilme desteği
ü Mobil bilgisayarların uzaktan yönetimi
ü NLB Cluster ve external load balancer desteği
ü Sanallaştırılmış ortamlar için geliştirilmiş performans desteği
ü Sunucu başına artırılmış kullanıcı sayısı desteği
ü Tek konsoldan çoklu site dağıtım desteği
ü OTP (One time password) kimlik doğrulama desteği
ü NAT cihazları arkasına DirectAccess sunucu konumlandırabilme desteği
Merkezi Dinamik Erişim ve Denetleme Politikaları:
Windows Server 8 ile gelen önemli yeniliklerden biri de özellikle dosya sunucular için kullanılan ve yeni dosya sistemi yetkilendirme mekanizmasını sağlayan dinamik erişim kontrolü (dynamic access control). Bu kontrol sayesinde domain seviyesinde dosya erişim politikaları belirlenerek domain içerisindeki dosya sunucularına uygulanabiliyor.
Böylelikle dosya sunucuları üzerinde paylaştırılmış klasörler üzerindeki yetkilendirmeler merkezi olarak kontrol altına alınmış oluyor. Sürekli değiştirilen ya da farkına varmadan gereksiz yetki ya da erişimlerin verilmesi durumlarında domain seviyesinden gelen politika mevcut klasör üzerindeki güvenlik politikasının üzerine yazılarak merkezi bir denetim de sağlanmış olacak . Politikalara oluştururken dosya sunucusu üzerindeki dosyalar üzerinde NTFS-tag yöntemi ile etiketleme yapılarak dosya sunucusu verileri sınıflandırılmış olacak. Bu yöntem sadece Windows Server 8’de çalışan dosya sunucularını destekliyor olacak. İstenirse bu etiketleme dosya sahibi tarafından da yapılabiliyor. Benzer politikalar denetleme (audit) kuralları için de yazılabiliyor olacak. Bu konuda önümüzdeki haftalarda adım adım uygulamalı makalelerimiz sizlerle paylaşıyor olacağız.
Veri Tekilleştirme (Data Deduplication) :
Sistem yöneticileri için çok sayıda özelliği beraberinde getiren Windows Server 8 ile gelen önemli geliştirmelerden bir tanesi de Veri Tekilleştirme (Data Deduplication). Veri tekilleştirme (data deduplication) özellikle depolama üniteleri, yedekleme yazılımları ve WAN optimizasyon cihazları ile son yıllarda öne çıkan ve kurum ve kuruluşlar için depolama alanından tasarruf sağlama ve eldeki kaynakları daha verimli kullanma gibi katma-değerleri ile önemli bir özellik olarak sunulan özelleştirilmiş bir veri sıkıştırma tekniğidir. Tekilleştirme analiz sürecinde benzersiz veri blokları ya da byte örnekleri tanımlanır ve tekilleştirme alanına depolanır. Veri Tekilleştirme sayesinde NTFS volume yapılarında çalışacak Windows Server 8 sunucular üzerinde depolama alanlarından tasarruf sağlanabiliyor olacak. Windows Server 8 üzerinde veri tekilleştirmeyi sağlayacak bir motor (engine) geliyor. Bu motor sayesinde veri tekilleştirmeyi NTFS-volume’ler üzerinde etkinleştirebiliyoruz. Veri tekilleştirme farklı üreticilerin ürünlerinde farklı şekillerde çalışan bir özellik. Windows Server 8 üzerinde işlem-sonrası tekilleştirme yapacak şekilde ve volume seviyesinde PowerShell komutları ile aktifleştirilebilecek şekilde dizayn edilmiş.
Windows tekilleştirmenin temel yapısına baktığımızda boyutu 32 KB ile 128 KB arasında değişken yığınlardan (chunk) oluşuyor. Yığınlar Windows tarafından yönetilen ve bir yığın deposunda toplanan kopyalardır ve diskin System Volume Bilgisi alanında saklanır. Yani bizim görmediğimiz bir şekilde arka planda tekilleştirme motoru işlevini yerine getirir. Aşağıdaki şekilde Windows tarafından iki dosya üzerinde veri tekilleştirme durumu resmedilmiştir.
Şekilde görüldüğü gibi A,B,C veri blokları tekilleştirme için aday bloklardır. Tekilleştirme motoru çalıştığında, tekilleştirmeye uygun dosya kendi tekilleştirme bloklarını yığın deposuna kopyalar. Orada dosya verilerinin iki boyutu vardır: benzersiz veri bölgesi ve tekilleştirilmiş veri bölgesi. Tekilleştirilmiş bölge yığın deposundaki ortak yığınların ya da tekilleştirilmiş verilerin erişimini sağlar. Tekilleştirme süreci Windows zamanlanmış görevleri ile çalıştırılabileceği gibi PowerShell ile de interaktif olarak çalıştırılabiliyor. Get-DedupStatus komutu ile hızlı bir biçimde volume seviyesinde tekilleştirme yüzdeleri görüntülenebilir. Bu zamanlanmış görevlerle volume tekilleştirme süreci tetiklenir ve yığın deposuna taşımalar koordine edilir.
Windows Server 8 veri tekilleştirmenin sistem sürücüsü olmasından dolayı C: sürücüsü üzerinde aktifleştirilmesine izin vermiyor.
Yapılan testlerde görülen tekilleştirme deneyimlerinde; tamamen tekilleştirilen bir dosyanın diskte 4 KB yer kapladığı görülmüştür. Bu da zaten dosyaya ait metadata bilgileri ve tekilleştirme verilerinin saklandığı yığın deposu içerisindeki tekilleştirilmiş bölge bilgilerinden oluşmaktadır.
Veri tekilleştirmede kullanılan bazı powershell komutları :
Import-Module Deduplication : Veri tekilleştirme modülünü aktifleştirerek, komutların kullanımını sağlar.
help Dedup : Tekilleştirme komutları hakkında yardım almayı sağlar.
Enable-DedupVolume : Volume seviyesinde veri tekilleştirmeyi etkinleştirir.
Start-DedupJob : Veri tekilleştirme işini başlatır.
Get-DedupJob : Çalışan bir işin durumu hakkında bilgi verir.
Get-DedupStatus : Tekilleştirme ile elde edilen tasarruf hakkında bilgi verir.
Sonuç Olarak;
Windows Server 8 ile işletim sistemi ve yönetim arabiriminde gelen bazı yenilikleri sizlerle paylaştık. Önceki makalelerde de bahsettiğimiz gibi şu anda size Developer Preview ile gelen özellikleri anlatıyoruz. Ürünün beta, release candidata sürümlerinde de gelecek ekleme ve değişiklikleri sizlerle paylaşıyor olacağız.
Bir başka makalemizde görüşmek üzere hoşçakalın.