Microsoft’un yeni nesil sunucu işletim sistemi olan Windows Server 2012 R2’nin özelliklerini incelemeye devam ediyoruz. Bu makalemizde sistem yöneticileri için yine temel konulardan biri olan kurum ve kuruluşların ağ ortamlarında bulunan dosya sunucularında (file server) paylaştırılmış klasörlerin özellikle mobil bilgisayarlar üzerinde “Çevrimdışı Önbelleklenmesi (Offline Caching) ve Çevrimdışı Klasör (Offline Folder) Uygulamaları” konusunu detaylı olarak ele alacağız. Bu konuda uzun vadede referans olabilecek bir makale hazırlamaya çalıştık. Bu makaledeki anlatımlarımızı her ne kadar Windows Server 2012 R2 sunucu ve Windows 8.1 istemci üzerinde yapmış olsak da, büyük bir kısmı özellikle sunucu tarafında Windows 2003’den istemci tarafında da Windows XP’den bugüne tüm active directory ortamlarında benzerlik arzediyor olacak.
OFFLINE CACHING İLE
PAYLAŞTIRILMIŞ KLASÖRLER ERİŞİM
Çevrimdışı klasörler(Offline Folders), dosyalara sürekli olarak hem çevrim içi (online) hem de çevrim dışı (offline) olarak erişimi sağlayan bir döküman yönetim özelliğidir. İstemcilerin ağ bağlantısı kesildiğinde, istemcinin yerel bilgisayarın önbellek (local cache) alanına indirilen herşey, çevrimdışı yani şirket dışında iken de kullanılabilir olacak.Böylece kullanıcılar sanki ağ ortamında çevrim içi (online) gibi çalışmaya devam ederler. Veriler üzerinde düzenleme, kopyalama ve silme gibi herşeyi yerine getirirler.
Kullanıcı çalışma perspektifinden, çalışma sahası çevrimiçi de olsanız çevrim dışı da olsanız aynıdır. Görsel işaretler, örneğin ikonlar, menüler, ve yerel bilgisayara bağlanmış ağ sürücüleri (map network drive) dahil aynıdır. Ağ dosyaları aynı ağ sürücü dizininde gözükür, ve çevrim içi bağlantı yapıldığı anda kopyalamalar, değişiklikler, çıktı alma ve silme operasyonları yerine getirilir. Kısacası ağ bağlantısı sağlandığında herşey otomatik olarak ilgili klasörlere senkronize yapılır.
Çevrimdışı Kullanımın Avantajları
Mobil kullanıcıların desteklenmesi : Bir mobil kullanıcı ağ bağlantısı kesik iken paylaştırılmış klasörü görüntülediğinde, kullanıcı dosyalara gözatma, okuma, ve düzenleme gibi işlevleri yerine getirebilir. Çünkü dosyalar istemci üzerinde önbelleğe yani cache’e alınmıştır. Kullanıcının daha sonra ağ bağlantısı sağlandığında, sistem yapılan değişiklikleri sunucu ile günceller.
Otomatik senkronizasyon : Synchronization Manager kullanarak, zamana veya ağ bağlantısına göre senkronizasyon ayarlarını ve özelliklerini yapılandırabilirsiniz. Örneğin, kullanıcının Yerel Ağ Bağlantısına bağlandığında otomatik olarak senkronizasyonun başlamasını isterken, internet ya da dial-up bağlantı durumunda da eğer kullanıcı isterse senkronizasyonun yapılması sağlanmış olur.
Performans avantajları : Çevrimdışı klasör kullanımları bilgisayar ağlarında önemli bir performans avantajı sağlar. Ağa bağlı iken, istemciler hala yerel bilgisayarın belleğinden erişimi sağlayabilir, böylece ağ üzerinden transfer edilen veri miktarı da azaltılmış olur.
Yedekleme avantajları : Çevrimdışı dosyalar günümüzde çoğu kurumsal organizasyonların mobil sistemler üzerindeki bilgilerin yedeklenmesi konusunda da önemli avantajlar sağlamış olur. Çevrimdışı durumda iken verilere erişmek istiyorsanız, taşınabilir bilgisayar ve suncular arasında veri replikasyonu için bir mekanizmaya ihtiyaç vardır. Eskiden Evrak Çantası (Briefcase) aracını kullanarak bu sağlanabiliyordu. Günümüzde Windows Server 2012 R2 üzerinde bu alanda Work Folder gibi çok daha kullanışlı yöntemlerle bu sağlanabiliyor. Geçen haftalardaki makalelerimizde detaylı olarak Work Folders özelliğini adım adım uygulamıştık.Bu makalemizde de Çevrimdışı Klasörlerle (Offline Folder) bu kullanımı adım adım inceliyoruz. Bu iki yöntem dışında Microsoft’un genel bulutunda gelen OneDrive platformunu ya da üçüncü parti farklı çözümleri de kullanabilirsiniz.
ÇEVRİMDIŞI DOSYALAR NASIL SENKRONİZE EDİLİR?
Sistem yöneticileri klasör ve dosyaların bulunduğu sunucu üzerinde Offline Files özelliğini aktif hale getirerek offline kullanımı aktifleştirmiş olur. İstemciler yani kullanıcıların bilgisayarlarında da dosyaları offline kullanıma ayarladıklarında, ağa bağlantı sağlandığında dosyaların ağ versiyonları ile çalışırken, ağa bağlı olmadığı durumlarda da dosyaların önbellek çevrimdışı alanındaki versiyonları kullanılır.
Bir dosyanın offline kullanıma açılmasından sonra, kullanıcının ağ bağlantısı kesildikten sonra aşağıdaki senkronizasyon olayları gerçekleşir:
· Kullanıcı ağdan sign-off olurken, Windows istemci işletim sistemi ağ dosyaları ile yerel cache dosyalarını günceller.
· Bilgisayarın ağ bağlantısı kesilince, kullanıcı yerel cache dosyaları ile çalışır.
· Kullanıcı tekrar ağa sign-on olduğunda, Windows istemci işletim sistemi dosyanın ağdaki versiyonu ile senkronizasyonu sağlar. Eğer dosya hem ağda hem de kullanıcı bilgisayarında değişikliğe uğramışsa, Windows istemci işletim sistemi kullanıcıya hangi versiyonu kullanmak istiyorsa onu seçmesini önerir veya kullanıcı kendi üzerindeki dosyaya başka bir isim vererek her iki versiyonu da saklamış olur.
NOT: Offline dosyaların kullanılması döküman versiyon kontrolünü sağlamak için değildir. Eğer iki kullanıcı aynı anda aynı offline dosya üzerinde çalışıyorsa, ve ağ versiyonu ile senkronize yapılırsa versiyonlardan biri kaybolabilir.
OFFLINE DOSYA CACHE SEÇENEKLERİ
Offline dosyalar sık sık paylaştırılmış klasörden ulaşılan dosyaları ön belleğe alırlar. Bu Web browser üzerinden sık sık bağlanılan sayfaların yerel belleğe alınmasına benzemektedir. Ağ üzerinde paylaştırılmış klasörler oluşturulduğunda, klasör içerisindeki dosyalar ve programlar için cache seçeneklerini ayarlayabilirsiniz. Üç farklı cache opsiyonu vardır:
Only th files and programs that users specify are available offline:Bu seçenek ile sadece kullanıcının belirleyeceği dosya ve programlara offline erişimin yapılmasını sağlar. Bu cache opsiyonu çok sayıda kişinin kullandığı ve üzerinde değişiklik yaptığı dosyaları içeren paylaştırılmış ağ klasörleri için idealdir. Bir klasörü offline kullanıma açtığınızda gelen varsayılan seçenektir.
All files and programs that users open from the shared folder are automatically available offline: Bu seçenek ile, paylaştırılmış klasörde açılan tüm dosyalar ve programlar otomatik olarak offline kullanıma açılırlar. Kullanıcının açmadığı dosyalar offline kullanıma açılmazlar. Ağa bağlantı sağlandığında dökümanların eski versiyonları otomatik olarak yeni versiyonları ile değiştirilir.
Optimize for performance: Optimized for performance kutucuğu işaretlendiğinde, programların otomatik cache’e alınması sağlanmış olur. Böylece üzerinde değişiklik yapılmayacak dosyalar offline kullanıma açılmış olacaktır. Bu seçenek ağ trafiğini azaltır, çünkü offline dosyalar doğrudan açılırlar. Ayrıca offline dosyaların açılması, ağ üzerindekilerin açılmasından daha hızlıdır. Bu seçenek kullanımda olduğunda dosyaları içeren klasör üzerinde erişim izninin READ olduğundan emin olun.
OFFLINE CACHING NASIL AKTİFLEŞTİRİLİR?
Computer Management kullanılarak offline ayarları yapılandırmak için:
1) Computer Management yönetim konsolunu açın ve Shared Folders altından Shares’a tıklayın.
2) Sağ bölümden hangi klasör için offline yapılandırma yapmak istiyorsanız o klasör üzerinde sağ tuşa basın ve Properties’e tıklayın.
3) Properties diyalog kutusunda General tabında Offline Settings’e tıklayın.
4) Offline Settings diyalog kutusundan uygun seçeneği seçin ve OK ile onaylayın.
File Explorer kullanılarak offline ayarları yapılandırmak için:
1) Offline ayar yapmak istediğiniz klasör üzerinde sağ tuşa basın ve Properties’e tıklayın.
2) Properties diyalog kutusunda Sharing tabına geçin ve aşağıdan Advanced Sharing’e tıklayın.
3) Advanced Sharing ekranında Caching butonuna tıklayın.
4) Offline Settings ekranında uygun seçeneği seçin ve OK ile onaylayın.
İSTEMCİ BİLGİSAYARLAR ÜZERİNE KLASÖRLERİN
OFFLINE KULLANIMA ALINMASI
Yukarıdaki adımlarda sunucu üzerinde klasörlerin offline kullanımına izin vermiş olduk. Bu işlemden sonra yapılması gereken bir diğer işlem de istemci bilgisayarlarda Offline veri kullanımının aktif hale getirilmesi ve klasörlerin istemci bilgisayarlara offline kullanıma alınmasıdır.
İlk olarak Offline data kullanımını aktif hale getirmek için aşağıdaki adımları takip edin:
Control Panel açın. Ve aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi Sync Center tıklayın.
Karşımıza Sync Center yapılandırma ekranları gelecektir.
Bu ekranda Manage Offline Files bağlantısı ile offline kullanım ayarları yapılandırılır.
Bu ekranda Disable offline files butonuna tıklanarak istemci üzerinde offline dosya kullanımı devre dışı bırakılabilir ya da Enable Offline Files ile tekrar etkinleştirilebilir.
Hemen altta gelen View your offline files ile offline kullanıma alınmış dökümanlara erişim sağlanabilir.
Disk Usage sekmesine geçerek offline dosyaların disk kullanım durumu hakkında bilgi alınabilir.
Yine alt kısımdan Change limits ile gelen aşağıdaki ekranda kaydırma çubuklarını kullanarak offline files ve temporary files kullanım limitleri ayarlanabilir.
Offline Files ekranında Disk Usage sekmesinde “Delete Temprorary files” butonu tıklanarak ön belleğe alınan geçici dosyaların dilinmesi sağlanabilir.
Offline Files ekranında Encryption sekmesine geçerek offline kullanımdaki dosyalara şifreleme uygulayabilirsiniz:
Network sekmesinde offline klasör kullanımı için bağlantı kontrolü zaman aralığı belirlenir.
Bu seçenekler yapılandırıldıktan sonra OK butonuna basınca karşımıza aşağıdaki Offline Files ekranı gelecektir.
Bu ekranda Yes ile bilgisayarımızı yeniden başlatıyoruz. İstemci bilgisayarımız açıldıktan sonra aşağıdaki ekran görüldüğü gibi ağdan sunucu üzerindeki paylaştırılmış olan ve Offline setting için ayarladığımız BiztalkDocs paylaşımı üzerinde iken “Always available offline “ linkine tıklıyoruz:
Klasör bu süreçte offline kullanıma alınacaktır. Bu ekranda Close ile bu ekranı kapatıp, Control Panel içerisinden Sync Center altından ilerleme durumu hakkında bilgi alabilirsiniz ya da bu ekranda işlem bitene kadar da bekleyebilirsiniz.
Sync Center altına geldiğimizde aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi klasör içerisindeki dosyaların offline kullanım için bellek alanına alındığını göreceksiniz:
Bu işlemden sonra Manage Offline files bağlantısından General sekmesinde gelen View your offline files tıklanınca gelen Offline Files Folder altındaki Computers altında dosyaları offline kullanıma alınan sunucunun ve altındaki Offline kullanım klasörü BiztalkDocs’un ve içeriğinin geldiğini görmüş olacaksınız.
Yine Control Panel altındaki Sync Center’dan senkronizasyonun zamanlamasını Schedule seçeneği ile de yapılandırabilirsiniz.
Control Panel\Sync Center altından View sync results ile senkronizasyon aktiviteleri ile ilgili sonuçlar incelenebilir.
Yine View Sync Conflicts ile kullanıcı bilgisayarı ile sunucu arasında senkronize olan dosyalarda varsa çakışma istatistiklerine ulaşılabilir.
Offline kullanıma alınmış bir klasörün ağdaki görünümü diğer paylaşımlara göre farklılık arzeder. Bunu aşağıdaki şekilde de net olarak görmektesiniz:
Bu Offline kullanım için ayarlanmış klasör üzerinde sağ tuşa basınca gelen Sync menüsü altından elle senkronizasyon istediğiniz zaman tetiklenebilir:
Klasörler içerisine girince de durum çubuğunda son senkronizasyon durumu ile ilgili bilgiler alabilirsiniz:
NOT: Biz istemci olarak Windows 8.1 ile Offline Folder uygulamalarımız gerçekleştirdik. Diğer Windows versiyonlarında da benzer ayarlarla bu yapılandırmaları etkinleştirebilirsiniz. Farklı olarak Windows 7 ve altındaki versiyonlar da Windows Explorer içerisinde Tools menüsünden Folder Options altında gelen Offline Files sekmesinden gerçekleştirebilirsiniz.
Offline kullanıma alınan dökümanlara Windows\CSC altından erişebilirsiniz:
Sonuç Olarak;
Bu makalemizde sistem yöneticileri için yine temel konulardan biri olan kurum ve kuruluşların ağ ortamlarında bulunan dosya sunucularında (file server) paylaştırılmış klasörlerin özellikle mobil bilgisayarlar üzerinde “Çevrimdışı Önbelleklenmesi (Offline Caching) ve Çevrimdışı Klasör (Offline Folder) Uygulamaları” konusunu detaylı olarak ele aldık. Bu konuda uzun vadede referans olabilecek bir makale hazırlamaya çalıştık. Faydalı olması dileğiyle, esenkalın.