Windows Server 2008R2 Remote Desktop Service Licensing

Ahmet Musa KOSALI

17/04/2011

Windows Server 2008R2 Remote Desktop Service Licensing

Bu makalemizde Microsoft® Windows Server 2008 R2 işletim sistemi içerisinde yer alan Remote Desktop hizmetiyle birlikte Licensing servisinin getirmiş olduğu yeni özellikleri tanıyıp, lisanslama işleyişinin ve sorun çözümünün nasıl olduğu hakkında ayrıntılı bilgi edineceksiniz. Büyüklerimiz tarafından terimlerin orijinal isminin bilinmesi tavsiye edildiğinden okuyacağınız makalede mümkün olduğunca önemli gördüğüm terimleri orijinal ismiyle kullanmaya çalıştım ki detaylı araştırma yapmak isteyen arkadaşlarımız zorlanmasın.

Remote Desktop Servisinin lisanslama işleyişi incelemeden önce Microsoft’un lisanslama yapısı hakkı bilgi almamız gerekmektedir. Konu çok kapsamlı ve çeşitlilik arz ettiğinden konuyu buradan tek tek ele almadan genel olarak özetlemek gerekirse; sunucu ve erişim olmak üzere iki tip lisanslama bulunmaktadır.

1) İşletim sistemi (Sunucu/Client) Lisansı kurumunuz içerisinde bulunan sunucular ve istemci (client = Windows 7, Vista, Xp ) için ayrı ayrı hesaplanmaktadır.

2) Erişim lisansları ise lisans alınacak platforma kaç kullanıcının bağlanacağını göstermektedir. Bazı servisler (ör: Remote Desktop) lisans fazlasının kendisine bağlanmasını kabul etmemektedir. Bu servisler için iyi planlama yapılması gerekmektedir. Bu tip lisanslamaya örnek verilmek istenilirse; Active Directory kullanıcı lisansı, SQL bağlantı istemci lisansı, Shaerpoint kullanıcı lisansı, Remote Desktop kullanıcı lisansı gibi.

Bu konu çok derin ve devamlı değiştiğinden anlatımı uzun bir süreç alacaktır. Bu yüzden konuyu daha detaylı incelemek isteyenler ÇözümPark bilişim portalında yer alan makaleye bakabilirler veya Benzer başlıklı makaleleri inceleyebilirler.

Remote Desktop Lisanslamasının nasıl işlediğinin anlatımına geçmeden önce bilinmesi gereken bazı terimleri açıklamamız gerekmektedir. Şimdi bu terimleri inceleyelim;

Microsoft Clearinghouse:

Microsoft Clearinghouse, Microsoft’un lisans sunucularını etkinleştirilmek, CAL’ları lisans sunucularına göndermek, CAL’ları kurtarmak ve lisans sunucularının yeniden etkinleştirmek için sağladığı hizmet birimidir. Clearinghouse, tüm etkinleştirilmiş lisans sunucuları ve verilen CAL’lar hakkındaki bilgileri depolar. Bu bilgiler, kuruluşunuzdaki terminal sunucularının istemciler tarafından kullanımını izleyerek gereken sayıda CAL satın almanıza yardımcı olur.

Terminal Server Lisansı Etkinleştirme Sihirbazında Internet (Otomatik) etkinleştirme yöntemini seçtiğinizde Clearinghouse’a doğrudan erişilir. Internet bağlantınız yoksa Clearinghouse ‘la telefon ile de bağlantı kurabilirsiniz. Aşağıdaki grafikte göreceğiniz gibi internet üzerinden Clearinghouse’a yapılacak iletişimin güvenliğini sağlamak için RD Licensing Server’ın ilk bağlantı kurduğunda Microsoft Clearinghouse tarafından oluşturulan X.509 sertifikası sunucuya verilerek sürecin şifreli şekilde yürütülmesi sağlanmış olur.

Bu aşamadan sonra girilen Firma bilgileri ile işletim sistemi tarafından server’a özel oluşturulan LS-PID gönderilmesiyle kayıtın tamamlanması aşaması sonrasında Microsoft Clearinghouse sistemi sunucuya özel LSID (Licensing Server ID) oluşturur. Bu bilgiyi de sunucunun register’ın

HKLMSYSTEMCurrentControlSetServicesTermServLicensingData altına kopyalanır. Bu alanda aşağıdaki sertifikalar oluşturulmaktadır.

Oluşturulan anahtar değerler:

L$TermServLiceningSignKey-12d4b7c8-77d5-11d1-8c24-00c04fa3080d: Lisans Server’ın sertifikasından üretilir

L$TermServLicensingExchKey-12d4b7c8-77d5-11d1-8c24-00c04fa3080d

L$TermServLicensingServerId-12d4b7c8-77d5-11d1-8c24-00c04fa3080d:

Microsoft Clearinghouse sistemi tarafından sunucuya özel oluşturulan LSID’si

L$TermServLicensingStatus-12d4b7c8-77d5-11d1-8c24-00c04fa3080d:

Lisans Server database’inin son çalışma durumuna ait anahtar.

Rdscal Lisanslama Çeşitleri

İlk Terminal Server olan Windows 2000’de lisanslama tipi Per-Device’tı. Windows 2003 ve 2008’de External Connector, Per-User ve Per-Device olmak üzere üç çeşit oldu. 2008R2 Remote Desktop Virtualization servisi ile birlikte lisanslama çeşidine Per-Device’a alt başlık olarak VDI’da eklendi. Şimdi bunların ne olduğuna kısaca değinelim;

Per Device:

Her unique (üzerinden RDP yapılacak istemci/client) aygıtı için ayrı bir lisans gerektirir. Aygıt lisans ile eşleştirilir. Bu cihaz/aygıt üzerinden yapılan tüm RDP erişimleri lisans tipi olarak Per-Device seçilmiş RDSH üzerine limitsiz olarak erişebilir. Bu lisansın avantajı; Aynı bilgisayarı kullanan çok sayıda kullanıcınız varsa örnek vermek gerekirse Call Center gibi farklı mesailerde aynı bilgisayarı kullanan çalışanların olduğu ortamlarda tek bir lisansla aynı bilgisayarı kullanan tüm kullanıcılara Remote Desktop (terminal) sunucu erişimi sağlamış olursunuz.

Remote Desktop (Terminal) Sunucusuna bağlanan her bilgisayar için ayrı RDSCAL almanız şarttır. Bu lisanslamanın adı “Per Device” (aygıt başına) lisanslamadır. Örneklendirmeyle anlatırsak; iki bilgisayarınız var ve bunların her birinden terminal sunucuya bağlanıyorsanız her ikisi için ayrı birer “per device” lisansınız olması gerekiyordu. Bu durum hiç bir zaman iki bilgisayardan aynı anda terminal sunucuya bağlanmasanız dahi geçerlidir. Doğal olarak bu lisanslama türü; sürekli aynı kullanıcıyla fakat farklı donanımlardan terminal sunucuya bağlanan durumdaki yapılar için UYGUN DEĞİLDİR.

VDI ( Microsoft Virtual Desktop Infrastructure ) :

Gelişen dünya teknolojileriyle Cloud Mimarisine adım atılmış bulunulmaktadır. Cloud gereksinimleri içerisinde özetle kullanıcılarımızın herhangi bir cihaz üzerinden her hangi bir yerden kendi mimari yapınız içerisindeki sanal masaüstü client (Windows7) bilgisayarlara bağlanıp çalışmalarına VDI denmektedir. Şuanda kullanılmakta olan Microsoft, Citrix ve Vmware firmalarına ait değişik VDI çözümleri bulunmaktadır. Cloud çağında olduğumuzdan tek tek faydalarına değinip gereksiz zamanınızı almayayım fakat VDI yapısında dikkat edilecek 3 temel nokta var.

1) Kullanıcılarınız VDI sistemlerinde hangi tür işlemler yapacak veya sanal diskleri ne kadar büyüyecek gibi etkenlerin planlamasını yapmanız gerekmektedir. Buradaki ana amaç; sanal masaüstlerinizi host edecek Hypervisor ( Hyper-V, ESX, XenDesktop vb.) sunucunun kaynak (CPU, RAM) kapasitesi ve sanal makinelerinizin duracağı storage alt yapısının planlanması.

2) VDI erişiminin hangi protokolde yapılacağı ve bunun ne kadar bandwidth kullandığını ölçmeniz gerekmektedir. Her üreticinin kullandığı protokol farklı değer üreteceği unutulmamalıdır. Ayrıca Remote Desktop Server, RDP protokolü içerisinde Session Virtualation’a yönelik bazı gelişmiş özellikler kullanmaktadır. RDS’i düşünüp VDI’ı değerlendirmemek gerekmektedir.

3) Kullanıcı ihtiyaçlarının fiziksel masaüstündeki gibi VDI platformunda bire bir karşılanmayacağı unutulmamalıdır. Bu alanda geliştirilmeler devam etmektedir. Microsoft tarafında Şubat 2011 ile birlikte gelen RemoteFX ile usb redirection özelliği bazı ihtiyaçları karşılamaya çalışılmıştır fakat hala eksikliklerin bulunmaktadır.

VDI lisanslamasının iki ana başlığı bulunmaktadır. Birincisi sanal masaüstündeki işletim sisteminin lisansı olup bu konuya fazla değinmeyeceğiz. İkincisi ise VDI’a olan erişim tiplerindeki lisanslamasıdır ki buda üretici firmaya göre değişkenlik arz etmektedir. Ben bu makalede Microsoft’un kendi çözümü olan VDI’larınıza RDP protokolü üzerinden erişimlerde hangi durumda Per-Device RDSCAL ihtiyacı olduğu ve sürecin nasıl işlediği hakkında bilgi vermeye çalışacağım. Dediğim gibi Sanal Masaüstü konusu çok detaylı complex olduğundan Remote Desktop lisanslaması hakkındaki bilgilendirmeyi lisanslama işleyişi kısmında yapıyor olacağım.

Per User:

Remote Desktop kullanıcısı CAL kullanıcı hesabı ile eşleştirilir ve artık o kullanıcı nereye giderse (hangi bilgisayarda oturum açarsa açsın) User CAL kullanıcıyı takip eder. Bu lisansın avantajı; Mobil kullanıcıları olan firmalar için ideal çözümdür. Kullanıcı birçok farklı bilgisayardan giriş yapıyor ve Remote Desktop (terminal) sunucuya erişiyorlarsa bu lisanslama türü seçilmelidir.

Per User CAL’ları kullanıcı hesapları ile ilişkilendirilir, bu nedenle farklı kullanıcılar aynı lisansı paylaşamazlar. Eğer birçok kullanıcınız aynı bilgisayarı kullanıyorlarsa Per Device lisanslama tipi daha uygun çözüm olacaktır.

External Connector License

ECL lisanslaması; Kurumunuzdaki Terminal Sunucularınızı dış firmalara (ticari ortaklarınıza) açmak istediğiniz zaman kullanılmaktadır. Bu noktada aklınıza şöyle bir soru gelebilir: “Neden Per User ya da Per Device alalım? ECL alırız ve tüm kullanıcılarımız istediği bilgisayardan istediği şekilde bağlansın.” Microsoft’un bu konuda katı kuralı bulunmaktadır. ECL’nin sadece firma çalışanları haricindeki kullanıcılar için uygulanabilmesini duyurmuştur. Aksi durum lisans ihlaline girebilir.

Services Provider License Agreement (SPLA)

Bu lisans tipi özel bazı hosting ve Microsoft İş Ortağı Ağı Bağımsız Yazılım Satıcısı { İndependent Service Vendors (ISVs) } sağlayıcıları için üretilmiş RDS erişim lisansıdır.

Remote Desktop Lisans Sunucusu

Windows Server 2008R2’ye kadar Terminal Sunucusu Lisans Servisi olarak adlandırılmıştır. Remote Desktop rolünün içine yüklenen bir Windows Servisidir. Bu lisans sunucusu, kurumunuz için satın almış olduğunuz istemcilere dağıtılmak üzere Remote Desktop Servisi Client Access Licenses (RDCAL eski ismiyle TSCAL)’lar için dijital sertifikaları tutmakla yükümlüdür.

İstemcilere (RDP Client) kalıcı CAL verilebilmesi için önce Remote Desktop (eski ismiyle Terminal) sunucusunun, etkinleştirilmiş bir lisans sunucusuna bağlanabilmesi gerekir. Remote Desktop Server’ın, Microsoft® Windows Server ailesindeki işletim sistemlerinden birini çalıştıran istemcilerin lisans yönteminden ayrı olarak, terminal sunucularında oturum açan istemcilere lisans vermek için kendi yöntemi vardır.

RDS (2008R2) Lisans sunucusu geriye uyumluluğu sayesinde Windows 2000, 2003 ve 2008 Terminal Sunucularına cal lisans sunuculuğu yapabilmektedir fakat tersi mümkün değildir.

Windows 2000, 2003 ve 2008 Terminal sunucuları olmak üzere üç ana tipte dijital TSCAL sertifikası bulunmaktadır. İşletim sistemine göre TSCAL içerisinde Per Device ve Per User olarakta ikiye ayrılmaktadır. Buradan da anlaşılacağı üzere işletim sistemi değiştiğinde CAL lisansını yenilemelisiniz. Eğer Microsoft ile SA (Microsoft Software Assurance) anlaşmanız varsa Lisans sunucunuza her işletim sistemi tipi için lisans adediniz kadar lisans girebilirsiniz.

Windows Server 2008 majör sistem olup 2008R2 bu sistemin devamıdır. Bu nedenledir ki 2008 TS ve 2008R2 RDSCAL’ları aynı tip dijital sertifika olup satın almış olduğunuz CAL’ları birbiri için kullanabilmektesiniz.

RD Licensing Servisinin Kurulumu

Daha önceden Fatih Karaalioğlu’nun GUI ara yüzden kurulumun nasıl yapılacağı hakkında Çözümpark Portalımız içerisinde makalesi yazıldığından burada sizlere PowerShell üzerinden nasıl kurulacağı hakkında bilgi vereceğim.

İlk adım olarak eğer daha önceden PowerShell’i makinenizden kullanmadıysanız öncelikle “Administrative Tools” içerisindeki “ Windows PowerShell Modules” ‘ü tıklayarak çalıştırın. Bu PowerShell modüllerini yükleyecektir.

İkinci adım olarak Windows PowerShell uygulamasını “Run As Administrator” diyerek çalıştırın.

Eğer kendi bilgisayarınızdan lisans sunucunuza PowerShell üzerinden bağlanıp kurulum yapacaksanız işleme başlamadan önce Sunucu üzerinde “Enable-PSRemoting –force” komutunu çalıştırmalısınız ki uzaktan sunucuya işlem yapılmasına olanak sağlanış olursun. Arkasında da kendi bilgisayarınızda “enter-pssession [sunucuismi]” PowerShell komutu çalıştırarak bağlantı süresince uzaktaki sunucuya işlem yaptıracağınızı belirtmiş olursunuz.

Evet şimdi hazırlıkları tamamladığımıza göre Powershell üzerinden RDS Lisans Server kurulumuna gerçebiliriz.

RDLicensing servisinin kurulumu için aşağıdaki komutları sırayısla uygulayın.

import-module servermanager : Sunucu üzerindeki PowerShell’e management komutlarını yükler.

add-WindowsFeature RDS-Licensing : Lisans servisini kurar

Satın aldığınız lisansların girişi yapılmadan önce RD Licensing Server’ınızın Microsoft Clearinghouse’a kayıt ettirmeniz gerekmektedir. Bu işlem ayrıca Lisanslarınızı ilk oluşturma sırasında ihtiyaç duyacağı Lisans Server ID’sinin oluşturulmasını sağlamaktadır. Bu işlemi PowerShell ile aşağıdaki komutları sırayısla uygulayarak gerçekleştirin

import-module remotedesktopservices

set–location RDS:

PS RDS:> Set-Item –path LicenseServerActivationStatus -Value 1 –ConnectionMethod AUTO –Reason < REASONTipi >

Eğer sunucu kurulumu sırasında Firma, Ülke ve sahip bilgilerini girmediyseniz bunları tanımlamadan otomatik aktivasyona izin vermeyecektir. Bu bilgileri tamamladıktan sonra işleme devam ediniz.

Lisans aktivasyonunda 5 tipte register işlemi yapılır. Aşağıda belirteceğimiz REASON değerlerinden uygun olanı PowerShell komutunun içine girerek yapınız.

0: Sunucuyu yeniden mi kurdunuz?

1: Sertifikanız mı bozuldu?

2: Private Key’inizi yenilemek için kullanılır

3: Aktivasyon anahtarınızın süresi mi bitti?

4: Lisans Sunucunuzu mu upgrade ediyorsunuz?

5: İlk defa mı Lisans aktivasyonu yapıyorsunuz?

Lisans Key’i girişi ve RDCAL’ın oluşturulması için aşağıdaki kodu girerek satın almış olduğunuz RD Lisansları etkinleştirebilirsiniz.

PS RDS:LicenseServerLicenseKeyPacks> New-Item –path RDS:LicenseServerLicenseKeyPacks –InstallOption INSTALL –ConnectionMethod AUTO –LicenseType AGREEMENT -AGREEMENTTYPE 0 -AGREEMENTNUMBER [AgreementNumber] -PRODUCTVERSION [ProductVersion] -PRODUCTTYPE [ProductType] -LICENSECOUNT [LicenseCount]

Kod içerisinde kullanacağınız değerler ve anlamları aşağıda belirtilmiştir

ProductType

0: Per Device

1: Per User

4: Standart VDI

ProductVersion

0: Windows 2000 Server

1: Windows 2003 Server

2: Windows 2008 ve 2008R2 Server

Daha sonradan lisans aktivasyonu veya kurtarma operasyonlarında Aktivasyon işlemi sonrasında Microsoft Clearinghouse tarafında oluşturulan LSID bilgilerini bilmeniz gerekmektedir. Aşağıda belirteceğimiz PowerShell komutu ile bu verilere ulaşabilirsiniz.

Set-Location RDS:

PS RDS:> get-item .licenseserverLSID | format-list

PS RDS:> get-item .licenseserverconfiguration | format-list

Aktivizasyon sırasında gerçek veriler girmeniz önemlidir. Eğer farklı bilgi giriyorsanız tekrardan temin sürecinde sorun yaşamamak adına kayıt ettirdiğiniz bilgileri saklamanız menfaatin için önemlidir J

PS RDS:LicenseServer> get-help Set-Item –path .ActivationStatus -param Reason

Domain Controller ‘a register işlemi için kurmuş olduğumuz Lisans Sunucusunun ortamdaki RDSH ve TS’lerin Lisans Sunucusunu bulup (discovery mode) işlem yapabilmesi için “ Terminal Server License Group” ‘una join edilmesi ve (Service Connection Point (SCP)) servisine dâhil edilmesi gerekmektedir. Active Directory üzerinde yapılacak bu çalışmayı yapabilmek için DC Enterprise Admin yetkilisi aşağıdaki PowerShell komutunu çalıştırması gerekmektedir.

PS RDS:LicenseServer> Set-Item .LSinTSLSGroup -Value 1

PS RDS:LicenseServer> Get-Item .SCPRegistrationStatus

RDSCAL Server Yapılandırılması:

Bu alanda sizlere tecrübelerimle elde ettiğim ve okuduğum kaynaklarda tavsiye edilen kurulum ve kurulum sonrası dikkat edilecek hususları aktarıyor olacağım.

RD Licensing Servisinin Erişebilirliğini Arttırmak

RDSCAL Sunucusunun erişebilirliğini (High-Availability) arttırmak ve yük dengelemesinde bulunmak için kurumunuzda birden fazla lisans sunucusu bulundurabilirsiniz. Eğer birden fazla Lisans Server bulunduracaksanız toplamda lisans açığınızın çıkmaması için lisans adetlerini düzenlemeniz gerekmektedir. Toplamda sahip olunandan fazla lisans girildiğinde lisansız kullanıma girileceği unutulmamalı.

RDSH kendisine tanımlanmış olunan Lisans sunucularından belirlemiş olduğunuz sırayla lisans isteğinde bulunur, eğer ilk bağlandığında lisans yoksa diğerinden talep eder. Bu süreç lisans temin edilene kadar gider.

Eğer RDSH, RD Lisans sunucusuna erişemezse veya RD Lisans sunucusunda verilebilecek boşta lisans yoksa maksimum 90 gün boyunca kullanıcılarınız hizmet almaya devam eder. RDSCAL Servisinin (High-Availability) erişebilirliğini arttırma adına; sanal sunucu üzerine dedicate bir RD Lisans Server’ı kurup imaj yedeğinin alınması tavsiye edilmektedir.

Lisans Tipinin Seçilmesi

RD Session Host Sunucusu ya Per-User yada Per-Device olarak yapılandırılabilir. İkisi için hizmet verecek şekilde yapılandırılamaz. Bu yüzden RDSH Sunucularınız neye nasıl hizmet vereceğini önceden planlamalı ve ona göre RD Lisans sunucusuna gerekli lisans CAL’ını yüklemelisiniz.

Kurulumu Kim Başlatmalı

RD Lisans role hizmeti kurulurken kendini Active Directory’de Servise Connection Point (Hizmet bağlantı Noktası) olarak yapılandırır. Bu sayede Terminal Sunucularınız da ortamdaki lisans sunucusunu direk görebilmesini sağlar. Bu nedenle kurulumu başlatacak (Role eklemesini yapacak) kişinin Active Direktory üzerinde obje ve attribute oluşturabilecek yetkide olması gerekmektedir. Başınızın ağrımasını istemiyorsanız kurulumu Enterprise Admin tarafından başlatılması menfaatinize olacaktır ki Microsoft bunu önermekte.

Discovery Scope Alanının Belirlenmesi

Windows 2008 R2 RDSH (Remote Desktop Sesion Host) öncesi tüm Terminal Sunucuları (Windows 2008, 2003 ve 2000) default (varsayılan) olarak ortamda TS Lisans Server arar yani discovery mode açıktır. Bu özellik kesintilere neden olabilirleceğinden ve güvenlik nedeniyle 2008R2 ile birlikte (discovery mode) kapatılmıştır.

Remote Desktop License Server kurulumu yapılırken; Windows 2008 R2 öncesi tüm Terminal Sunucular için discovery mode yapılandırması yapabilirsiniz. Bu işlem için Forest veya Domain olmak üzere iki seçeneğiniz bulunuyor.

2008 R2 öncesi Terminal Sunucularınız alt domain ( secondary site ) altında hizmet veriyorsa Lisans Sunucusunda sadece bu domaindeki TS’lere hizmet etmesini istiyorsanız bu durumda Domain olarak Discovery Mode’u yapılandırın. Eğer birden fazla alt domain ( secondary site ) yapınız bulunuyor ve Siz tüm Ana Domain ( central site ) altındaki TS’lere hizmet edecek Lisans Server kuracaksanız The Forest seçeneğini seçmelisiniz. Eğer subdomain i bulunmayan tek bir domain’niz varsa hizmet edecek Lisans Sunucunun yapılandırılması olarak The Forest seçmeniz önerilir (internal bilgi)

İstediğiniz zaman Discovery Mode’unu “RD Licensing Manager” üzerinden Action >> Review Configuration sekmesi altındaki “Change Scope”dan değiştirebilirsiniz. Bu işlem için unutulmaması gereken nokta (a) maddesinde anlattığım gerekçelerden ötürü işlemin Enterprise Admin tarafından yapılıyor olması. Eğer RDSH veya TS’leriniz lisans sunucusuna bağlanamama sorunu yaşarsa sorun yaşayan sunucuları Lisans Sunucusu üzerindeki “Terminal Server Computers” security grubuna ekleyin.

RD ve TS’ların Belli Lisans Sunucuların Tanımlanması

2008R2 ile birlikte RDSH (RD Session Host Server) sunucuları discovery yapmadığını önceki bölümümüzde belirtmiştik. Bu nedenle RDSH sunucularına 3 farklı şekilde RD Lisans Sunucusu eklenebilmektedir.

En temeli Active Directory üzerinde aşağıdaki alana RDSCAL Sunucusunun/Sunucularının ismini girilerek yapabilirsiniz.

LDAP://CN=TS-Enterprise-License-Server,CN=site-name, CN=sites,CN=configuration, DC=domainname, DC=com

İkinci olarak, RDSH sunucunuz üzerindeki Register’da aşağıdaki alanın altına sunucu isminizde key oluşturarak yapabilirsiniz

[HKEY_LOCAL_MACHINESYSTEMCurrentControlSetServicesTermServiceParametersLicenseServers]

Üçüncü ve son olarak RDSH üzerindeki GUI arabilim olan Configuration tabından yapılabilmektedir. Eğer Terminal Sunucunuz 2003 ise “Terminal Services Configuration”‘a girilir. “Server Setting“ tabındaki “License Server discovery mode” çift tıklanarak açılır. “Use this license server“ kısmına sunucu ismi girilir.

Eğer sunucunuz 2008R2 ise; “RD Sesion Host Configuration” a girilir. “Remote Desktop License server“ çift tıklanarak açılır. “License” tabı altında lisanslama tipini ve lisans sunucusunun ismini girin.

Dikkat edeceğiniz gibi eğer birden fazla Lisans Sunucusu girecekseniz aralarında önceliklendirme yapmalısınız. Burada dikkat edilecek nokta yeterli lisans adedinin ilk sıradakinden karşılanabiliyor olması. Eğer RDSH ilk seferde lisans alamazsa kullanıcının login olma süresi uzayabilir.

Firewall Ayarlarının Yapılması

RD lisans sunucunuz internet üzerinden Microsoft Clearinghouse servisine bağlanıp lisans aktivasyonu yapılacaksa firewall’dan yapılacak işlemeler:

1) Sunucunun HTTP üzerinden (https://activate.microsoft.com/) SSL trafiğine izin verilmeli

2) Sunucunun internete 443 portu üstünden HTTPS çıkışına izin verilmeli

3) Sunucunun 135 portu üstünden RPC çıkışına izin verilmeli.

Eğer RDSH sunucularınızla RD Licensing sunucularınız arasında firewall varsa aşağıdaki portların iletişimine açılması gerekmektedir.

RPC: TCP 135

Certificate Services: TCP 1024 ile 65535 arasındaki tüm portları random olarak kullanmakta

NetBIOS Datagram Service: UDP 138

NetBIOS Name Resolution: UDP 137

NetBIOS Session Service: UDP 139

SMB: 445

RDS Lisanslamasının İşleyişi

RDSH’ı ilk kurduğunuzda Remote Desktop Servisi 120 gün boyunca kullanıcıların hizmet almalarını sağlamaktadır. Bu süre RD rolü kurulup ilk kullanıcının bağlanma isteğiyle başlar. Sistem yöneticisi sunucuya Console (mstsc /admin komutuyla) bağlantısı yaptığında masaüstünün sağ alt kösesinde sürenin dolacağı gün sayısını görebilmektedir. Ayrıca RD Lisans sunucusu ilk kurulduğunda lisans aktivasyonunun yapılmadan 120 gün hizmet vermeye devam etmektedir.

RDSCAL dağıtımı genel hatlarıyla şu şekilde olmaktadır; Kullanıcı RDS veya TS’ye bağlantı isteği gönderdiğinde RDS oturum sahibinin lisansı olup olmadığını eğer varsa süresini doldurup doldurmadığını kontrol eder. Gerekiyorsa RD Lisans Sunucusunda RDSCAL talep eder. Lisans verilirse kullanıcının bağlantı isteği kabul edilir. Bu süreç 2008R2 ile birlikte her bağlantı isteğinde işlemektedir.

Client ( Kullanıcı/İstemci) RDSH’a (Per User veya Device fark etmez) ilk defa bağlanıyorsa ve RD Lisans Server daha önceden bu kullanıcıya lisans vermediyse 90 gün geçerli olacak Temporary Lisans verir. Burada hedeflenen eğer kullanıcı bir daha RDSH’a bağlanma isteğinde bulunmayacaksa boş boşuna lisansın gitmemesi.

RD Lisans Sunucusu; kullanıcıya verilecek yeni lisansı 52 ile 89 gün arasında rastgele (random) belirlediği bitiş süresiyle (expire date) oluşturur, lisansının bitmesine 7 gün kala da ilk bağlantı anında lisansı yenilenir. Eğer bitiş süresinden sonrasın kullanıcı hiç RDSH’ı bağlanmadıysa lisans bir başkasına verilmek üzere boşa çıkartılır.

Yukarıda belirttiğim RD Licensing’s ait tüm lisanslama modelleri için ortak değerlerdi. Şimdi ise lisanslama tiplerine göre değişkenlik arz eden durumları birlikte inceleyelim.

Per User Mode:

2003 Terminal Sunucularda;

Windows 2003 Terminal Server mimarisinde lisanslama tipi olarak “Per User” ve lisans sunucunuzu tanımladıktan sonraki ilk kullanıcının bağlanma isteğiyle RDSCAL Server üzerinden digital X509 lisans serfikasını

[HKEY_LOCAL_MACHINESYSTEMCurrentControlSetServicesTermServiceParameters] altına indirerek kaydeder. Bundan sonraki tüm bağlantı isteklerini indirmiş olduğu lisansta belirtildiği süre ve adet kapsamında kabul eder. Taki register’daki lisans server ve lisans bilgileri silinene kadar. Sertifika silindiğinde tekrardan kayıtlı lisans serverdan veya ortamda lisans server arayarak bulduğu lisans serverdan sertifikayı alarak süreci tamamlar.

Aşağıda örnek 2003 Terminal Sunucuna ait lisans dosyasının register çıktısını dijital sertifikası değiştirilmiş haliyle görmektesiniz.

Eğer kayıtlı lisans sunucusu tanımlanmadıysa her 15 dakikada bir ortama broadcast atarak sunucuyu bulmaya çalışır bu süre 120 gün boyunca devam eder. 120 gün sonunda console (Windows Vista ve sonrası işletim sistemlerinde için run a mstsc /admin yazılarak bağlanılması) bağlantısı dışındaki bağlantılar kabul edilmeyecektir. Böyle bir durum ile karşılaşıldığında Terminal servisini kaldırıp yeniden kurduğunuzda süreç yeniden başlayacaktır.

Aşağıda Terminal Sunucunun ilk RDSCAL Server’ı ulaşmak için yaptığı işlem adımlarını görmektesiniz.

Yukarıdaki Flowchart’dan anlaşılacağı üzere TS, Lisans Server ile ilk yaptığı iletişimde lisansı indirip Register’â kaydetmektedir. Lisans zamanı dolana kadar bir daha Lisans Server ile iletişime geçmemesi/bağlanmaması kimine göre avantaj kimine göre dezavantajdır. Bu işleyişte oluşan durumlar;

1) Kullanıcı bazlı lisans sorgulaması yapılamaması. Açıklarsak, hangi kullanıcılar için Lisans kullanıldığı bilinmemekte, Kaç adet lisans kullanıldı kaç tane lisans ihtiyacımız bulunuyor gibi soruların cevabı alınamamaktadır.

2) Tüm lisans adedi kadar sunucuya bağlanılabilir. Örneklendirirsek, 100 lisansınız varsa her sunucuya anlık olarak 100 kullanıcı bağlanabilir demektir.

2008R2 Remote Desktop Sesion Host Sunucusunda

2003 Terminal Server’dan farklı olarak RD Host Sesion Server kendisine gelen her bağlantı isteğini RDSCAL Sunucusundan sorgular. Lisans sunucusu her kendisine sorgulanan kullanıcı için ayrı RDSCAL tahsis eder.

Burada akıllara şu soru gelebilir; “ işten ayrılan veya geçici olarak RDSH’a bağlanan kullanıcılarımız için harcanan RDSCAL lisanslarını nasıl boşa çıkartırız?” Lisans sunucusu tahsis ettiği fakat 52 ile 89 günluk bir zaman diliminde kullanılmayan Per-User CAL ve Per-Device CAL’ları otomatik olarak boşa çıkartmaktadır. Eğer sizin acil lisansa ihtiyacınız varsa Active Directory’den işten ayrılan kullanıcı/kullanıcıların hesap özelliklerindeki msTSManagingLS, msTSLicenseVersion, msTSExpireDate attribute’ları silerek lisansı boşa çıkartabilirsiniz. (Bu yöntem MS tarafından tavsiye edilmemektedir)

Bu sefer “Neden Lisans Server sabit/standart bir gün değilde 52-89 gün arasındaki bir günde siliyor” diye bir soru sorabilirsiniz. Bunun nedeni kullanıcı için lisans verilirken süresinin dolacağı (expire date) rastgele (random) bir tarih belirlenmesidir.

RD Lisans Server kendisine ait saklı (yeri ve türü bilinmemekte) database’inde aşağıdaki soruların yanıtını saklamaktadır.

Hangi kullanıcıya ne zaman lisans verildi?

Boşta kaç adet lisans var?

Kaç adet hangi türden Temporary lisans verildi?

İstediğiniz zaman “RD Licensing Manager” üzerinden “Create Report” tıklayarak lisans durumunuzu öğrenebilirsiniz. Aşağıdaki ekran görüntülerinden işlemin adımlarını takip edebilirsiniz.

Oluşturulan raporu Licensing Manager üzerinden inceleyememekteyiz. Görüntülemek için öncelikle ayrı bir alana “Save as” diyerek kaydetmelisiniz. Daha sonradan kaydettiğiniz csv uzantılı dosyayı text editörü (Notepad) veya Excel programı ile açarak görüntüleyebilirsiniz. Rapordaki veriler virgülle ayrılmış sekilde sunulmaktadır. Başlık bölümündeki sıralama ile verileri aynı sıraya koyarak yorumlayabilirsiniz. Veri sayınız fazla ise dokümanı Excel ile açarak daha iyi yorumlayabilirsiniz. Aşağıda örneğini gördüğünüz virgülle ayrılmış rapor dosyası Notepad ile görüntülenmiş halini görmektesiniz.

PowerShell üzerinden Per-User Lisans raporunun alınması için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz.

PS RDS:LicenseServerIssuedLicensesPerUserLicenseReports> New-Item -Name [bir_isim_girin] -Scope [Scope Çeşidi]

Scope Çeşidi

Alltrusteddom: All Trusted Domain altındaki RDSH/TS ‘ler için kullanılan Per-User RSCAL raporunu alır.

DOM: Lisans Sunucusunun bağlı bulunduğu domain içerisinde dağıttığı Per-User RSCAL raporunu alır.

Eğer RD Lisans Sunucunuzda boşta lisans yokken yeni bir kullanıcı RDSH’a bağlanmak isterse Lisans Server kullanıcıya 90 günlük temporary (geçici) lisans vererek hizmetin devamlılığını sağlar. ( Kaynak ) Bu bilgiye de Licensing Manager’da Lisanslarınızın göründüğü alandan izleyebilirsiniz. Fakat hangi kullanıcıya TemporaryCAL verildiği bilgisine ulaşılamamakta.

RDSH kendine gelen bağlantı isteği anında eğer RD Lisans Sunucusuna bağlanamazsa kullanıcı için 90 günlük temporary (geçici) lisans vererek hizmet vermeyi sürdürür. Bu süre zarfında 120 dakikada bir Lisans Sunucusuna bağlanmayı dener.

Per-Device Mode

Eğer RDSH’da Lisanslama tipi olarak Per-Device (Cihaz/Aygıt başına) seçilirse, kullanıcı RDP Client (istemci bilgisayar) üzerinden ilk bağlantı isteğinde RDSH 90 günlük TempCAL (geçici lisans sertifikası) vererek çalışmasına izin verir. RDSH verdiği bu TempCAL’ı her bağlanan client (istemci bilgisayar) için otomatik olarak unique ( eşi benzeri olmayan ) oluşturduğu hardware ID’si ile takip etmektedir ve Client’da RDSH her bağlandığında kendini bu ID ile tanıtacaktır. Bu ID Client bilgisayar üzerindeki HKEY_ LOCAL_MACHINESoftwareMicrosoftMSLicensingHardwareID register altında tutulmaktadır. Bundan sonra tüm RDP bağlantılarında ( diğer RDSH sunucularına olan iletişim) bu ID kullanılacaktır.

Client bilgisayar üzerinden ikinci RDP işleminde RDSH RD Lisans Sunucusundan Client’ın HardwareID’siyle lisans talep eder;

Eğer boşta lisans varsa client’a rasgele bitiş tarihli (random expire date) lisans tahsis ediler. RDSH bu lisans’ı client’a verir. Client bu sertifikayı kendi üzerindeki HKEY_LOCAL_MACHINESoftwareMicrosoftMSLicensing register yolunun altına Store00 isminde sıralı devam edecek şekilde yeni key oluşturarak içine kaydeder.

Eğer verilebilecek boşta lisans yoksa 90 günlük Temporary CAL (geçici lisans) vererek kullanıcının bağlanmasına müsaade eder. Temporary CAL’ın süresi bittiğinde Lisans Sunucusundan yeniden lisans istenilir. Hala sunucuda verilebilecek uygun lisans yoksa kullanıcının girişi engellenir.

Temporary CAL’ı TempCAL ile karıştırmamak gerekiyor. TempCAL; RDSH’a ilk bağlantıda RDSH üzerinden veriliyor ve Client’a sertificası gönderilmemekte. Fakat Temporary CAL Lisans Sunucusu tarafından oluşturulup Client’a gönderiliyor.

2003 Terminal Sunucularda;

Client yukarıdaki süreçlerden sonra tüm RDSH ve Terminal Sunucularına yaptığı bağlantılarda register’ına kayıtlı bu HardwareID ve süresi bitene kadar bu sertifikayı kullanacaktır. Sertifikanın süresi dolana kadar RDSH bu makine için Lisans Sunucusuyla iletişime geçmez.

Aşağıda Terminal Sunucuların Per-Device lisans kullanma sürecini görmektesiniz

2008R2 Remote Desktop Sesion Host Sunucusunda

2003’ten farklı olarak Per-User Mode’da olduğu gibi her RDSH’a her bağlantıda Lisans sunucusuna gidip lisans kontrolü yapmaktadır.

Akıllara hemen şu soru gelebilir. “Sertifikanın geçerlilik süresi bitmeden eğer cihaz devre dışı kalırsa ne yapacağız?” Böyle bir durumda Local Administrator gurubuna üye bir kişinin “Licensing Manager” tool’unu kullanarak Action tabının altındaki “Revoke RDS CAL” tool’unu tıklayarak listelenen RDS CAL’lardan istediklerinizi kaldırabilirsiniz.

VDI hangi durumda RDCAL kullanır

VDI lisansı, 2008R2+Sp1 ile artık izlenebiliyor. VDI (Windows Virtual Desktop Infrastructure) lisanslamasının nasıl olduğunu anlatmadan önce sanallaştırma teknolojisi ile ilgili Evrensel Lisanslama Terimlerin bilinmesi gerektiğinden kısaca anlatmaya çalışacağım.

Windows Software Assurance:

Kısaca SA olarak geçen bu kavram, Microsoft’ un Open Value ve Enterprise Agreement lisanslarında bulunan Software Assurance ( Yazılım Güvencesi ), satın aldığınız ürünlerin lisans anlaşmanızın devam ettiği sürece çıkan yeni versiyonlarının kullanımına imkan tanır. Örnek ile açıklamak gerekirse; windows xp sürümünü kullanıyorken 500 istemci için Open veya Enterprise bir anlaşma yaptınız ve buna SA yani yazılım güvencesini de dahil ettiniz. Bu anlaşmayı 3 senelik yapıyorsanız windows xp den sonra çıkan windows vista veya windows 7 yi bu kapsamda kullanabiliyorsunuz. Windows 7 için bir daha ayrı lisans almanıza gerek kalmıyor. Tabiki SA nın avantajları sadece bu kadar değil , ayrıca SA ile birlikte aşağıdaki kazanımlara ulaşmış olacaksınız. Eğer isterseniz OEM ürün alımından sonraki 90 gün içerisinde SA anlaşması yapabilirsiniz.

SA ile alacağınız hizmetler:

1) Süre kapsamında yeni sürümlere ücretsiz geçiş sağlar

2) Her fiziksel lisans için 4 sanal lisans server OS lisansı kullanımı

3) TechNet kazanımı ile çıkabilecek sorunlara yönelik destek alabilirsiniz

4) Gelişmiş Hotfix desteği temin edersiniz.

5) 24×7 sorun çözme desteği ( Aldığınız lisansa göre yıllık saat kotası konulmaktadır. Ayrıca web üzerinden sınırsız Case açma/ Destek alma hakkınız bulunuyor)

6) Lisanslama programları konusunda destek alabilirsiniz. Böylelikle ihtiyacınız bulunan yazılımı hangi kit paketleriyle almanız mevcut lisanslamanız açısından daha faydalı olurun cevabını ücretsiz almış bulunursunuz.

7) E-learning ile ücretsiz yüzlerce video ve eğitimine ulaşma imkanı bulunuyorsunuz

8) Training vouchers ile yılda belli sayıda ürün eğitimini MS’in öngördüğü eğitim kurumunda alma imkanınız bulunmaktadır.

Virtual Enterprise Centralized Desktop:

Kısaca VECD olarak geçen bu kavram, VDI sistemi için geliştirilmiş merkezi masaüstü Windows Client ( Windows7, Vista) işletim sistemi lisans aboneliğine dayalı lisanslama tipidir. Tüm kurum genelinde SA ile satın alınmış toplam client işletim sistemi lisansi kadar aktif kullanılabilir lisansın bulabilmesi için geliştirilmiştir. Örneklendirme ile daha kolay anlaşılacağını düşünmekteyim. Eğer 200 SA’lı Client İşletim sistemi lisansınız varsa kurum içerisinde aktif en fazla 200 adet PC Windows Client İşletim sistemli lisanslı olarak çalışabilmekteydi fakat Siz VDI kullandığınızda ortamınızdaki client sistem sayısıda otomatikman artacaktı ve ortamda satın alınandan fazla client lisansız olarak değerlendirilebilecekti. Gelişen Clound mimarisinde firma sahipleri için bu durumun olumsuz yansıyacağını düşünen Microsoft VECD ile durumu eşitlemiştir.

Özetle; VECD için VDI’a bağlanılacak bilgisayar “bağlanılacak bilgisayar SA anlaşmalı Windows işletim sistemi mi yoksa değil mi?” şeklinde iki farklı hesaplaması yapılmaktadır. Konu çok uzun olduğundan burada kesiyorum. Daha detaylı bilgilendirme için lütfen ekteki kaynaklara bakınız. Bu kapsamda hizmet vermesi planlanan yapılarda SA anlaşması yapılmış olunmalıdır. Eğer OEM ürün üzerinden VDI’a bağlanıldığında her cihaz başına ortalama 23 usd ödenmektedir. VECD lisansları yıllık ve 100’er adetlik olarak yapılmaktadır.

Windows Virtual Desktop Access:

Kısaca VDA olarak geçen bu kavram, Microsoft VDI’lara (Microsoft Sanal Masaüstlerine) Windows işletim sistemli bilgisayarların dışındaki (ThinClient, Linux v.b) cihazlardan yapılan erişimlerin lisanslamasına ait olunan terminolojidir. Per-Device (Cihaz bazlı) tipte lisanslama yapılmaktadır. Bu kapsamda planlanan yapılarda Enterprise Agreement yapılmış olunmalıdır. Ortalama olarak 1 VDA lisansı 100 usd’dir

VDI’a VDA ile erişimlerin faydası;

1) Uzaktan çalışan kullanıcılarınızın daha güvenli şirket ortamınıza girip çalışmasının sağlanması

2) Düşük konfigürasyonlu cihazlar ile yüksek verimlilikte çalışmanın sağlanması

3) Bir cihazdan 4 farklı VDI’a kadar erişim imkânının sağlanması.

1 Temmuz 2010 itibari ile SA anlaşmalı kullanıcıların hiç ek bir ücret ödemeden VDI’ı kullanma imkânı oluşturulmuştur. Her VDI erişimi Per-device RDSCAL kullanmaktadır.

Örnek Senaryolar:

1) Eğer 100 SA anlaşmalı VECD lisanslı Windows işletim sistemli yapınızdaki 100 kullanıcınız 100 VDI’a eriştiğinde ek bir ücret ödenmemektedir.

2) Eğer 100 SA anlaşmalı VECD lisanslı Windows işletim sistemli yapınızdaki 300 kullanıcınız 100 VDI’a eriştiğinde (Call Center gibi vardiyalı sistemde) ek bir ücret ödenmemektedir. Bir fiziksel Windows bilgisayar 4 sanal masaüstüne ücretsiz erişebilmektedir.

3) Eğer 100 SA anlaşmalı VECD lisanslı Windows işletim sistemi olmayan (ThinClient üzerinden) yapınızdaki 300 kullanıcınız 100 VDI’a eriştiğinde (Call Center gibi vardiyalı sistemde) 100 adet VDA lisansı ödersiniz. Yani 10,000 usd ödenmektedir.

4) Eğer 100 OEM Windows işletim sistemli bilgisayarınız üzerinden VDI’a bağlanırsanız her cihaz başına 23 usd ödersiniz

RD Lisanslama Database’inin Yeniden Oluşturulması

Aşağıda belirteceğim nedenlerden dolayı Lisans Database’inizi sınırsız şekilde silip yeniden oluşturabilirsiniz.

a) Lisans Server database’iniz bozulduysa

b) Lisans anahtarınız değişmiş veya yenilendi ise

c) Bugüne kadar dağıtmış lisansları silip yeni baştan dağıtmaya başlaması için. Mesela; elinizde dağıtılabilecek lisans bitti. Rebuild işlemi ile tüm şüreçlere yeniden başlayabilirsiniz.

Her sildiğinizde Lisanslarınızı oluşturmak için Rebuild işlemi için “RD Licensing Manager” ‘dan Action tabının altında “Manage RDS CAL” tıklayınız. Açılan pencereden “Rebuild the license server database” işaretlenerek kendinize uygun cevabı girdikten sonra internet üzerinden otomatik yenileme işlemi yapılacaktır.

RD Licensing Migration

Windows Server 2008 R2, Windows Server 2008, Windows Server 2003 veya Windows 2000 olan Terminal Server Lisans sunucunuz üzerindeki tüm lisans verilerinizin RD Lisans sunucusu üzerine alınması için “RD Licensing Manager” ‘dan Action tabının altında “Manage RDS CAL” tıklayınız. Açılan pencereden “Migrate RDSCAL’s from another license server” seçip devam ederek yapabilirsiniz.

Troubleshooting

TS/RDSH sunucularınız üzerinde “Licensing Diagnosis” tıkladığınızda Lisans sunucusuyla iletişim kurar. Eğer iletişimde bir problem varsa “Licensing Diagnosis İnformation” alanında soruna ilişkin açıklamayı görebilirsiniz.

Açıklama kısmında olası çözüm yolları da sunulmuştur.

Event ID 67 veya 8193 : Terminal Services License Server Discovery

Otomatik Discovery Mode’u açık olan 2008R2 öncesi Terminal Sunucularınızda bu event’ı alırsanız, sunucunuzun RD Lisans sunucusuna erişemediğini bildirmektedir. Bu durumda da kullanıcılarınız TS’ye bağlanamazlar. Bunun üç nedeni olabilir;

a) Tanımlı RD Lisans sunucunuz kapalı veya hizmet veremez durumda olabilir. Eğer sunucunuz çalışır durumda ve network problemi yoksa yapılandırma adımlarının kontrol edilmesi gerekmektedir. Ayrıca RDLS 2008ve öncesi TS’lere lisans dağıtma işlemi yapabilirken tersi mümkün olmadığı unutulmamalıdır.

b) Lisans sunucusu eğer 2008R2 ise önceki işletim sistemlerinde TS’lere lisans dağıtabilir fakat tersi mümkün değil.Bu şartın kontrol edilmesi

c) TS RDLS tanımı yapılmamış olabilir. Bu işlemi Active Directory TS’lerinize bu bilgiyi GPO üzerinde basabilirsiniz.

Event ID 58 ve 81 — Terminal Services Client Access License (TS CAL) Availability

Client’a verilecek RDCAL bulunmadığını bildirmektedir. Bunun iki nedeni bulunmaktadır

a) TS/RDSH ya Per-User yada Per-Device olarak yapılandırılır. Asla ikisi için hizmet vermez. Sahip olduğunuz CAL ile TS’nin doğru tipte olduğunu kontrol ediniz.

b) “RD Licensing Manager” üzerinden “Create Report” tıklayarak kullanılabilir lisansınızı öğrenebilirsiniz. Eğer yeterli CAL’ınız bulunmuyorsa satın alımını yapmalısınız.

KAYNAK:

http://www.microsoftvolumelicensing.com/Downloader.aspx?DocumentId=2447

http://blogs.msdn.com/b/rds/archive/2010/04/07/manage-remote-desktop-licensing-by-using-windows-powershell.aspx

http://www.microsoft.com/learning/en/us/book.aspx?ID=14232&Locale=en-us

http://technet.microsoft.com/en-us/library/cc732684.aspx

http://download.microsoft.com/download/5/0/5/5059CBF7-F736-4D1E-BF90-C28DADA181C5/Microsoft%20VDI%20and%20Windows%20VDA%20FAQ%20v2%200.pdf

http://technet.microsoft.com/en-us/library/ee126106(WS.10).aspx

http://technet.microsoft.com/en-us/library/ff817600(WS.10).aspx

http://www.virtualizationadmin.com/articles-tutorials/terminal-services/licensing/terminal-services-cal-allocation-process-part2.html

http://download.microsoft.com/download/C/6/7/C673E444-6DDD-40B8-B29F-625354F2A8F7/Licensing_Windows_for_Virtual_Desktops_Whitepaper.pdf

http://myitforum.com/cs2/blogs/rtrent/archive/2009/01/09/managing-remote-desktop-services-aka-terminal-services-using-windows-powershell.aspx