Temel Ağ Topolojileri

Topoloji Tanımı

1.Topoloji türleri
2.1 Fiziksel Topoloji
2.1.1-Yol topolojisi (Bus Topology)
2.1.2-Halka Topolojisi (Ring Topology)
2.1.3-Yıldız Topolojisi (Star Topology)
2.1.4-Gelişmiş Yıldız Topolojisi (Extended Star Topology)
2.1.5-Ağ topolojisi (Mesh Topology)
2.1.6-Ağaç Topolojisi (Hierarchical tree Topology)
2.1.7-Çift Halka Topolojisi (Dual ring Topology)
2.1.8-Hücresel Topoloji (Cellular Topology)
2.1.9-Eğri Topoloji (Irregular Topology)
2.2 Mantıksal Topoloji
2.2.1-Yayın Topolojisi (Broadcast Topology)
2.2.2-İz topolojisi (token passing topology)
3 Fiziksel topolojilerin Karşılaştırılması

HTML clipboard

1.Topoloji Tanımı

 Topoloji , bir ağın fiziksel ve mantıksal yapısını ifade eder. Ağı oluşturan bileşenlerin birbirlerine bağlanış şekilleri , kullanılacak aygıtlar, kablolama standartları, iletişim protokolünün seçimi ve bu protokollerin ağ yapısına  uygulanabilirliği de yine topolojinin kapsamı içerisindedir.

2. Topoloji Türleri

Fiziksel ve Mantıksal olmak üzere topolojiler ikiye ayrılırlar.

2.1 Fiziksel topoloji

Ağı oluşturan çevre birimlerinin birbirine bağlanırken kullanacakları  fiziksel bağlantı metodlarını belirler. Ağın yapısında kullanılacak kablolama türü ve kullanılacak cihazlar da yine bu topolojide belirlenir. Temel ağ topolojileri Yıldız , halka ve yol topolojileridir. Geniş anlamda incelenecek olursa fiziksel topoloji türleri 6 çeşittir. Bunlar,Yol topolojisi ( Bus Topology ) , Halka Topolojisi ( Ring Topology ) , Yıldız Topolojisi ( Star Topology ),Gelişmiş Yıldız Topolojisi ( Ext  Star Topology ) , Ağ topolojisi ( Mesh Topology ), Ağaç Topolojisi ( Tree Topology ) ’ dir.

2.1.1 Yol topolojisi ( Bus Topology )

Yol topolojisi bir kablo boyunca tüm terminallerin ( Sunucular , iş istasyonları ve diğer çevre birimlerinin ) doğrusal bir kablo segmentine bağlanması sonucu oluşur. Bu segmente Trunk adı verilir. Tipik olarak bu trunk yapısını ise koaksiyel kablo oluşturur.

Yol topolojisinde , sinyal tüm istasyonları dolaşır. Her bir istasyon sinyalin adresini kontrol eder ve bu sinyalin yol üzerinde geçtiği tüm istasyonlar bu adresin kendileri ile ilgili olup olmamaları üzerine sinyali işlerler veya pasif bir şekilde sinyali bırakırlar. Sinyal, istasyonların birbirlerine iletmesi şeklinde değil, kendi başına dolaşarak yol alır.

HTML clipboard

Ayrıca Yol topolojisi kendi içinde Klasik ( regular )  ve yerel ( Local )   olmak üzere ikiye ayrılır ;

 Klasik yol topolojisinde her bilgisayar Omurga adı verilen tek yönlü bir hat üzerine bağlanırlar.

Yerel yol topolojisinde ise her bilgisayar , omurganın kendisini oluşturan birer noktadır. Genelde uçtan uca bağlantılı ağlar, yerel yol topolojisi şeklinde konfigüre edilirler.

Yol topolojisinin  avantajları ;

Dezavantajları ise;

Bu topolojide bilinen en yaygın kullanılan kablolama tipi Koaksiyel , fiber  ve twisted pair kablo , ve yaygın kullanılan protokol ise ethernet ve Localtalk protokolleridir.

2.1.2  Halka Topolojisi (Ring Topology)

Bu topoloji , bir dairesel (ya da kapalı döngü) uçtan uca bağlantı topolojisidir. Tüm birimler ya doğrudan ya da bir aktarma kablosu ve arayüz ile halkaya bağlıdır. Elektriksel sinyal bir birimden diğer  birime tek bir yönde iletilir. Her birim, gelen kabloda alıcı, giden kabloda gönderici işlevi görür. Sinyal her birimde kuvvetlendirildiği veya yeniden oluşturulduğu için zayıflama en alt düzeydedir. Mantıksal olarak halka şeklinde bir yapıya sahip olan bu topoloji aslında fiziksel olarak bir çeşit yıldız topolojisi şeklindedir. İstasyonlar, Multistation Access Point ( MAU ) adı verilen merkezi bir transreceiver çevresinde bulunurlar.

Token Ring yapıda bir paket, halkanın çevresindeki tüm bilgisayarları dolaşarak hedef adrese ulaşır. Token adı verilen ileticiye teslim edilen sinyal , ağ üzerinde hedefe ulaşana kadar halka şeklinde bağlı bulunan istasyonlarca karşılanır , ve her istasyon sinyalin kendisine gönderildiğini kontrol eder ve şayet sinyalin üzerindeki adres örtüşmüyor ise sinyali güçlendirerek yeniden halka üzerinde diğer bir istasyona iletir. Sinyal, ilgili istasyona ulaştığında, bu istasyon ilk göndericiye Token’ı geri verir ve ağda bir sonraki sinyal taşınımı için yeniden ortam hazırlanır. Bu yüzden halka topolojisi aktif bir topolojidir .

Halka topolojisinin avantajları;

Ağın büyütülmesi, toplam sistem performansına çok az bir oranda olumlu  etki yapar.

Tüm istasyonlar eşit erişim hakkına sahiptir.

Dezavantajları ise;

Bilinen en pahalı topolojidir.

Oldukça komplex’tir.

Bir istasyonun arızası durumunda tüm istasyonlar etkilenir.

Bu topolojide yaygın olarak twisted pair ve fiber optik kablolama tipi kullanılır. Uygun protokol ise Token Ring’dir.

2.1.3  Yıldız Topolojisi (Star Topology)

Yıldız topolojisi,  her bir terminalin (Sunucular, İş istasyonları ve diğer çevre birimlerinin ) switch veya hub adı verilen merkezi konnektörlere  direk olarak bağlanması sonucu oluşur.  Veri, hedef adresine gitmek için switch veya hub’dan geçer. Switch veya hub ağın tüm fonksiyonlarını yönetir ve kontrol eder. Ayrıca ağda bir tekrarlayıcı/sinyal güçlendirici (repeater) gibi de çalışırlar.

Yıldız topolojisinin avantajları;

Dezavantajları;

2.1.4 Gelişmiş Yıldız Topolojisi (Extended Star Topology)

Bu topoloji, birden fazla birbirine bağlı olan yıldız topolojilerinin yine bir merkezi düğüm çevresinde oluşturdukları yıldız topolojisi olarak tanımlanır.

Bu yapıda kullanılan kablolama mesafesinin kısa oluşu ise bir avantaj olarak görülür. Günümüzde telefon şebekelerinin yapıları bu topolojiye örnek gösterilebilir.

2.1.5 Ağ Topolojisi (Mesh Topology)

Ağ topolojisi, ağdaki tüm istasyonların diğer istasyonlar ile uçtan uca kendi aralarında bağlantıları sonucu oluşan topoloji türüdür. Bu yapıda kullanılan kablolamanın çok belirgin avantaj ve dezavantajları vardır.

Bu yapının avantajları;

Her istasyonun kendi başına diğerleri ile uçtan uca bağlantı kurmasından dolayı, çoklu bağlantı oluşmakta ve böylece herhangi bir bağlantının kopması durumunda, sinyalin hedefine ulaşabilmesi için diğer bağlantıları kullanması en önemli avantajdır.

Bir istasyondan yayınlanan sinyal farklı hedeflere yöneldiğinde çoklu oluşan bağlantı sayesinde kısa süre içerisinde ağdaki hedeflerine varacaktır, böylece taşınım zamanı kısalacaktır.

Dezavantajları ise;

Ağ üzerinde az sayıda düğümün bulunduğu durumlarda ve ortam boyutunun küçük olması halinde ortaya çıkan bağlantı miktarının çok fazla gözükmesi ve bu durumda ağ hızının yavaşlaması.

Mantıksal bir perspektiften bakılacak olunursa, bu yapının durumu, performansı, ağdaki merkezi dağıtıcıların ve diğer cihazların sayısı ile doğru orantılıdır. Ayrıca Ağdaki her birim diğer tüm birimler için birer bağlantı gerektirdiğinden dolayı genellikle uygulamada pek fazla pratik bulunmayan bir özelliğe sahiptir.

2.1.6 Ağaç Topolojisi (Hierarchical Tree Topology)

Temel olarak yol topolojisi ile yıldız topolojisinin karakteristik özelliklerinin kombinasyonu şeklinde ortaya çıkan bir topoloji türüdür. Yıldız şeklinde bağlı istasyonların omurga üzerinde konumlanması sonucu oluşan yol modeli ağaç topolojisini oluşturur. Diğer bir yönden, ağaç topolojisi mantıksal açıdan gelişmiş yıldız topolojisine benzer. Tek farkları ise ağaç topolojisinin herhangi bir merkezi düğüme ihtiyaç duymamasıdır.

İki şekilde ortaya çıkar, omurga ağacı (Backbone tree) ve ikili ağaç (binary tree). Omurga ağaç modelinde her düğüm hiyerarşik bir düzen içerisinde alt dallara ayrılır. İkili ağaç yapısında ise her düğüm sadece iki segment halinde bölünerek yapıyı oluşturur. Ağaç topolojisi yapısında sinyalin akış şekli hiyerarşik bir düzende oluşur.

Bu yapının avantajları;

Her bir segment için noktadan noktaya bir kablolama yapısı kullanılır, böylece segmentlerde oluşan bir kesinti halinde diğerleri etkilenmez.

Birbirinden farklı donanım ve yazılım üreticilerinin sağladıkları ürünler uyum içerisinde çalışabilir.

Dezavantajları ise;

Kullanılan kablolamanın tipine göre her bir segmentin ortalama uzunluğu belirli bir limiti geçemeyebilir.

Eğer ana omurga (trunk) yapısında bir kopma olursa tüm ağ işlevini kaybeder.

Kablolama açısından konfigürasyonu diğer tüm topolojilerden oldukça daha zordur.

Bu yapıda göz önünde bulundurulması gereken bir husus, 5-4-3 ethernet kuralıdır;

Bir sinyalin gönderilmesi anında bu sinyal belli bir süre içinde ağın diğer parçalarına ulaşır. Her bir switch, hub veya repeater sinyalin ulaşma süresine nispeten çok küçük bir zaman dilimi daha ekler. Ağdaki iki istasyon arasında maksimum 5 segment olması gerekir ve aynı zamanda fiziksel olarak 4 repeaters, switches veya hub bulunması gerekir. Şayet koaksiyel kablo kullanılmışsa sadece 3 omurga (trunk) olabilir.

Eğer ağ uçtan uca fiber optik kablo ile tesis edilmiş ise veya omurgada fiber kablo ve UTP kablolama ile karma tesis edilmiş ise bu kural 7-6-5 olarak yenilenir.

Ethernet protokolünün kullanıldığı ağaç topolojisinde geleneksel olarak kullanılan kablolama türleri ise fiber optik, koaksiyel, ve twisted pair kablolardır.

2.1.7 Çift Halka Topolojisi (Dual Ring Topology)

Çift Halka topolojisi, birbirine eşmerkezli bir yapıda bulunan ve her bir halkanın kendi içinde birbirine bağlı istasyonlarının sadece kendisi ile komşu olan dış halkaya ait istasyon ile iletişim halinde bulunduğu bir yapıdır. Halkalar birbirine bağlı değildir ve aralarında herhangi bir sinyal alışverişi bulunmaz.

Diğer bir deyişle, çift halka topolojisi, geleneksel halka topolojisinin aynısıdır fakat birinci halkayı dıştan kuşatan ikinci bir halka bulunur ve bu dış halka sayesinde her bir istasyon kendilerine eş düzeyde bulunan diğer istasyonlar ile sinyal alışverişini sağlarlar. Böylece ağdaki esneklik ve güvenilirliği sağlamak üzere her aygıt kendi başlarına bağımsız olan iki halkanın ortak iletişim aygıtı haline gelir.

2.1.8 Hücresel Topoloji (Cellular Topology)

Hücresel topoloji, her birinin kendi merkezi üzerinde birbirinden bağımsız düğümleri bulunan dairesel veya altıgen biçimindeki alanların oluşturduğu topoloji yapısıdır.

Her geçen gün önem kazanan bir özelliğe sahip olan bu yapı, kablosuz teknolojinin kullanımı ile birbirinden farklı bölünmüş coğrafi alanları kullanır. Elektromanyetik dalgalar sayesinde oluşan bağlantıda, uçların her biri sabit veya taşınabilir bir durumda olabilir. (Ör: otomobillerdeki hücresel telefonlar, uydu bağlantı linkleri)

En belirgin avantajı ise dünya atmosferi ve uzay boşluğu haricinde herhangi bir taşıyıcı medyanın bulunmamasıdır. Dezavantajı ise ortamda dolaşan sinyalin dinleme ve izlenmeye açık bir durumda bulunması ve bunun getirebileceği güvenlik tehditleridir.

2.1.9 Eğri Topoloji (Irregular Topology)

Eğri Topoloji, ağ bileşenleri arasında belirgin bir bağlantı şekli ve yolunun bulunmadığı, çarpık bir modelin ortaya çıktığı duruma denir. Bu topolojide kablolama oldukça düzensizdir ve çok sayıdaki düğümün birçok kablo ile gelişigüzel bağlantısı ağın düşük performans sergilemesine ve güvensiz veri iletişimi yapmasına neden olur.

2.2 Mantıksal Topoloji (Irregular Topology)

Ağların mantıksal topolojileri, ağ aygıtları ve istasyonların birbirleri ile nasıl iletişim kuracaklarını belirleyerek bunları ortak bir protokol çerçevesinde birleştirir.

2.2.1 Yayın Topolojisi (Broadcast Topology)

Yayın topolojisi, her istasyonun ağ ortamında sinyali diğer tüm istasyonlara aynı anda iletmesi kuralına dayanır. Yollayıcı, sinyali yayınladıktan sonra adresin eşleştiği istasyonu bulduğu ana kadar tüm ağ üzerinden ayrı ayrı dolaşarak hedefi arar, herhangi bir aktarım söz konusu değildir.

2.2.2 Token geçiş Topolojisi (Token passing Topology)

Bu topoloji, elektronik bir token’ın (sinyal) her bir istasyona uğrayarak tüm ağı dolaşması esasına dayanır. Burada sözü edilen token, bir taşıyıcı görevindedir ve uğradığı her istasyon, o anda iletecek veya dağıtacak herhangi bir dataya sahip değilse token’ı bir sonraki istasyona aktarır ve böylece bir repeater görevi yapmış olur. Şayet ağa sunulacak bir data varsa, token’a o anda sahip olan istasyon datayı ekleyerek dolaşıma sunar ve sinyal bu şekilde taşınmış olur.

3. Fiziksel Topolojilerin karşılaştırılması

Parasal açıdan bir karşılaştırma yapıldığında, Yol topolojisi en düşük maliyetli olanıdır. Diğer topolojilere göre az sayıda aygıt kullanılır. Yine bu topoloji kablo kullanımı açısından daha az gereksinim duyar.

Büyütülebilirlik açısından ise, Yıldız topolojisi cihazların ve istasyonların kolayca ağa eklenebilmesi sonucu büyümeye açık bir yapıya sahiptir. Ayrıca bu topolojinin kullandığı twisted pair kablo tipi, yaygın olması açısından yıldız topolojisini daha popüler hale getirir.

Yazar: Kagan ARISUT

Kaynak:

* Networking Fundamentals, Florida Center for Instructional Technology, College of Education, University of South Florida,

* Cisco Networking Academy, Cisco Systems Inc.

* Enterprise Networking, Toby Velte, Anthony Velte, Osborne Mcgraw Hill, 2001

* Networking Topologies, David R. Frick  & Co.CPA

Exit mobile version