Bir süredir TUBITAK tarafından geliştirilen işletim sistemimiz PARDUS ile ilgili deneyimlerimizi ve kurulum senaryolarını sizlerle paylaşıyoruz. Bu yazımızda Debian alt yapısı ile TUBITAK tarafından bize sunulan depolar sayesinde esnek bir şekilde bir çok işlemi yapabileceğiniz PARDUS işletim sisteminin göç adımlarını ve karşılaşabileceğimiz zorlukların üstesinden nasıl geleceğimize dair bilgiler edineceğiz.
Öncelikle siz IT profesyonellerine belirtmeliyiz ki PARDUS her geçen gün gelişen bir işletim sistemi. Bu göç esnasından yıllarca Microsoft ailesine bağlı ürünlere olan aşinalığımız ve el alışkanlıkları bizim bazı dinamiklerimizi değiştirecek ve deyim yerindeyse birçoğumuz tüm bildiklerini unutarak her şeyi tekrar öğrenmek zorunda kalacak. Bunun sebebi Microsoft ürünlerinde hemen hemen bütün kritik işlemleri ara yüz ile yaparken, PARDUS tarafında komutlar ile çalışmamız olacak. İlk zamanlar bu bize vakit kaybı olarak görünse de zamanla işlerin aslında daha hızlı ilerlediği görülecek ve yapabileceklerimizin aslında ne kadar çok olduğu ortaya çıkacak.
Diğer bir husus ise PARDUS göçü aslında başlı başına bir proje ve bu demek oluyor ki biz işletim sistemini öğrenirken ucundan kıyısından Proje Yönetimini de öğreneceğiz. Geçiş için öncelikle bir test ortamı kurup bu test ortamında atayacağımız personeller ile çalışmalar yapacağız. Projemiz belki üç belki de on iki ay sürecek. Bu süreçte swot analizlerimiz olacak. Bu analizlere bağlı olarak güçlü olduğumuz ya da güçsüz olduğumuz noktaları belirleyerek göç sırasında karşımıza çıkacak öngördüğümüz yada öngörmediğimiz durumları bileceğiz. Niteliksel ve Niceliksel Risk analizlerimizi yaparak bu risklere karşı uygulayacağımız stratejilerimizi planlayacağız.
Artık yavaş yavaş PARDUS Göçünde hangi adımlara ve hangi soruları soracağımıza odaklanabiliriz.
Projenin Planı;
Öncelikle bir plana ihtiyacımız var. Bu plan ilgili faaliyetlerin nasıl yürütüleceği, nasıl izlenip kontrol edileceği ve nasıl bitirileceği konusunda bilgileri içermeli, bununla birlikte bir zaman çizelgesine sahip olmalı ve kullanılacak ekipmanların listesine sahip olmalı. Bu sayede attığımız her adım bir kurala uygun olarak hareket ederek bize sonuca ulaştıracaktır.
Proje Faaliyetlerin Sıralanması;
Planlama işleminin bitmesine müteakip icra edilecek faaliyetlerin sıralanması gerekmektedir. Bu faaliyetler sonucunda edindiğimiz bilgiler bizim plana sadık kalmamızı sağlayacak aynı zamanda hedefe ulaşmamızı sağlayacaktır. Peki, nedir bu faaliyetler?
· Hali hazırda kullanılan işletim sisteminin durumu ve üzerinde hangi uygulamaların çalıştığının incelenmesi
· Kurum yada kuruluşa özel uygulamaların ( ERP , CRM vb. ) hangi platformda çalıştığının incelenmesi
· Fiziki kaynaklardan yazıcıların, tarayıcıların vb. ağ çıktı aygıtlarının uyumluluğunun belirlenmesi
· API ya da vb. tekniklerle entegre olan yapılardaki uyumluluk ya da uyumsuzlukların belirlenmesi
· Son kullanıcıların kendi düzenlerini kurmalarından dolayı yaptığı rutin çalışmaların belirlenmesi
· Sunucu tarafının incelenmesi ve hangi uygulamaların sunucularda çalıştığının belirlenmesi
· Merkezi uygulamaların ( Posta , Veri tabanı , file server , fax server , wsus vb. ) listesinin çıkartılması ve alternatiflerin belirlenmesi
· LDAP için incelemeler
· E-IMZA kullanımı var ise ilgili denetimler
· Tüm uygulamaların performans tablolarının incelenmesi
· Ortak uygulamaların ( pdf , Office vb. ) belirlenmesi ve alternatiflerinin seçimi
· Verilerin nasıl aktarılacağı
SWOT Analizi;
Swot analizi bir projede bizim güçlü ve zayıf yönlerimizi belirleyen çıktıların toplamıdır. Bu analiz sayesinde projemizin başlangıç öncesi durumunu görecek ve fikirler edineceğiz. Örneğin kurum ya da kuruluşunuzda kullandığınız WEB tarayıcıda çalışan uygulamalar bizim güçlü yönlerimizi, masaüstü uygularımız ise ( JAVA hariç ) zayıf olan yönlerimizi belirleyecek.
Niteliksel ve Niceliksel Risklerin Belirlenmesi;
Niteliksel Riskler, tanımlanmış risklerin gerçekleşme olasılığının ve etki gücünün değerlendirildiği süreçtir ve karşılaşabileceğimiz aksaklıkları gösterir. Örneğin dizüstü bilgisayarda olabilecek ekran kartı uyumsuzlukları buna bir örnektir ve etki gücü bize zaman kaybı oluşturur. Bununla birlikte kullanıcıların göstereceği dirençte niteliksel risklere örnek olarak gösterilebilir. Niceliksel riskler ise tanımlanan risklerin proje üzerindeki etkisini belirler. Niceliksel Risk Analizi ile özellikle tehdit derecesi yüksek olan risklerin projenin süresini ve maliyetini nasıl etkileyeceği anlatılır. Örneğin Nitelik olarak bize emek harcatan bir ekran kartı niceliksel olarak vakit kaybettirir. İki riskin ortalaması ise bize bu iş sürecinde matematiksel değerleri çıkartır. Örneğin kurulumların ne kadar gün süreceği gibi.
Test Ortamının Sağlanması;
PARDUS göçünün planlanması ve ilgili analizlerin yapılması öncelikli olarak teorik ve kâğıt üzerinde bir durumdur. Bunu fiziki bir şekle sokmak için analizleri yapılan tüm süreçlerin test ortamında görülmesi yani fizibilitesi gerekir. Farklı bir değişle son kullanıcıya göre uyarlanmış bir işletim sisteminin hazırlanması, bu hazırlanan sisteminin ldap üzerine dâhil edilmesi ve kurum kuruluşta kullanılan programların çalışabilirliği bununla birlikte performansların raporlanması göçün sonucunu doğrudan doğruya etkiler. Test ortamları aynı zamanda biz IT profesyonelleri için deneme tahtasıdır ve burada elimizdeki tüm imkânları test etme olanağı sağlar. Bu testler sonucunda kuracağımız işletim sisteminin bir modeli oluşur.
Fizibilite Raporu;
Fizibilite raporu geçiş öncesi tüm işlemlerin son ayağıdır ve PARDUS göçünün yüzdesel olarak olabilirliğini gösterir. Rapor sonucu bize hangi uygulamaları kullandığımızı, hangi uygulamaların bu göçe uygun olduğunu ya da hangilerinin olmayacağını eğer olmayacaksa ve alternatifsizse nedenlerini kesin ifadeler ile açıklar.
Ön Personel Eğitimleri;
Tüm süreçlerin başarı ile geçilmesinden sonra eğitimlere başlanır. PARDUS eğitimi iki kısımdan oluşur.
· IT Personelinin Eğitimi; Bu eğitimde PARDUS işletim sistemi tüm ayrıntıları ile anlatılır ve yaşanmış tecrübeler ile örneklendirilir. Yaşanabilecek krizlerde ( işletim sistemi çökmesi gibi ) neler yapılacağı kurgulanır. Felaket senaryoları ve yapılacaklar listesi hazırlanır.
· Son Kullanıcının Eğitimi; Bu eğitimde son kullanıcıya giriş seviyesi bir eğitim verilir ve eğitimde PARDUS ara yüzü ile birlikte Libreoffice uygulaması gibi içerikler anlatılır. Unutmayın ki her kullanıcının bilgisayar bilgisi farklıdır ve eğitim zamanının tatminkâr olması gerekir. Office uygulamalarını ( özellikle excel ) kullanan kişiler için özel bir eğitim verilmelidir.
Göç Sürecinin Başlatılması;
Tüm testlerin ve ön eğitimlerin yapılmasından sonra en kolay geçebilecek birimler belirlenir. Süreç kolaydan zora doğru devam eder. Bu sayede öngörülmeyen aksaklıkların hissettirilmeden giderilmesi sağlanır. Projenin sıkışmaması için planda belirtilen zaman çizelgesine uygun olarak birim birim entegrasyon sağlanır. Yapı ilk olarak hybrid olarak çalışmalıdır. Örneğin Active Directory kullanıyorsanız aynı zamanda PARDUS için bir ldap da kullanmanız gerekir.
Sunucuların Kurulması;
Biz IT Profesyonelleri olarak iş yükümüzü alan yegâne destekçilerimiz elbette sunucular. Yapımızda bulunan ldap , dosya sunucuları , yazıcı sunucuları yada güncelleme sunucularının öncelikli olarak göç edilmesi gerekmektedir. Çünkü kuracağımız son kullanıcı bilgisayarları tekrar tekrar ayarlanmaması için bir merkeze bağlanması ve bu merkezden yönetilmesi önem arz eder. Mümkün mertebe tüm sunucuların geçilmesi, bilgilerin aktarılması ve yetkilerin ayarlanmasına müteakip son kullanıcı kurulumları başlar.
Son Kullanıcı Kurulumları;
Son kullanıcı tarafında PARDUS işletim sistemi kurulumu bakıldığı zaman en zahmetli iş yüküdür. Çünkü kullanıcılar illaki direnç gösterecek ve yeni programlara alışmada zorlanacaklardır. Bu süreçte iş yükünüzü hafifletmek adına öncelikli olarak eğitimler sonrasında kullanıcıların rahatça erişip bilgi alabilmeleri için mevcut yapınızda çalışan kurumsal dokümantasyon sistemi önem arz eder. Bu sayede soruların tekrar tekrar sorulması önlenir ve bilgiye daha hızlı ulaşılır. Bununla birlikte eski verilerin PARDUS üzerine aktarımı için bir strateji belirlenmesi gerekir.
Merkezi Yönetimler;
Tüm işletim sistemlerinin kontrolü, güncelliğinin sağlanması ve uzaktan desteği gibi hususlarda merkezi yönetimler önemlidir. Uygun bir uygulama ile bağlantılar sağlanmalı işlemler tek bir noktadan yapılmalıdır.
Log Yönetimleri;
Bir problemi çözmenin en kolay yöntemi log kayıtlarının izlenmesi ve incelenmesidir. Gerek problemlerin aşılmasında gerekse adli vakalarda log kayıtları her zaman önemlidir ve yapımıza entegre edilmelidir.
Göç Sırası Eğitimleri;
Göç sırasında mümkünse kısa zamanlı toplu ya da birebir eğitimler önemlidir.
Durum Değerlendirmesi;
Periyodik olarak ( ayda bir ) durum değerlendirmesi yapmak önemlidir. Bu sayede projenin hangi kısmında olunduğu ve projenin durumu incelenebilir.
Projenin Kapatılması;
Her proje gibi göç projesinin de bir ömrü vardır. Plana uygun bir şekilde başarılı yada başarısız olarak proje kapatılır.
PARDUS Projesi göçü tabi ki işin içine girildiğinde daha da dallanıp budaklanacak bir projedir fakat ön tanım olarak yukarıdaki adımların hazırlanması size durum hakkında bilgiler sunar. Bizzat yönettiğim projelerden edindiğim bilgilerin sizlere de yararlı olması dileğiyle.
Buğra Parlayan