Microsoft’un lisans stratejisi gerçekten çok kompleks bir yapı. Bu yapıda birçok ürün ve birçok lisanslama yöntemi bulunmakta. Hatta bu işi için oluşturulan bir sertifikasyon programı bile var. (MLSS: Microsoft Licensing Sales Specialitst). Bu uzmanlar Microsoft ürünlerinin yasal olarak satın alımı konusunda firmalarda görev alıyor ve danışmanlık hizmeti sağlıyorlar. Neden bu tip uzmanlara ihtiyaç duyulduğunu yazımızın ilerleyen bölümlerinde eminim sizde anlayacaksınız.
Bu kadar ayrıntılı lisanslama yöntemlerinin tümüne bir makalede değinebilmemiz gerçekten çok zor. Biz Makalemizde, en sık kullanılan lisanslama programlarından olan “Open Lisanslama”, Her yerde karşımıza çıkan “OEM Lisanslama”, piyasada fazla denk gelemediğimiz ve tercih oranı düşük olan “Kutulu Ürün Lisansları”, Sunucuların ve üzerinde çalışan uygulamaların lisanslanması konularına değineceğiz. Ayrıca diğer lisanslama programları ve yöntemleri hakkında nerden/nasıl doğru bilgiye ulaşabileceğimizi öğreneceğiz. Ve son olarak, örnek bir işletme ortamı tasarlayıp bu yapının nasıl lisanslanması gerektiğine değineceğiz.
Peki nedir bu lisans? Bilgisayar kasasının üzerine yapıştırılmış olan ya da elimizde olan bir belge değimlidir? Hayır değildir! Lisans aslında çok daha fazlasıdır. Satın aldığımız lisan, bu yazılımı hangi amaçlar için kullanabileceğimizi anlatan ve bunu yaparken hangi kurallara uymamız gerektiğini açıklayan bir sözleşme ile gelir. (Lisansın yanında gelen yazılı belge ya da kurulum sırasında karşılaştığımız sözleşme) Yazılımı yükleyebilmek için sözleşmeyi kabul etmemiz gerekir. Aksi taktirde kuruluma izin vermez.
Bu konu için Microsoft derki: “Lisans telif hakları altında üretilen bir ürünün üretici firma/kişi açısından nasıl kullanacağını tanımladığı bir sözleşmedir. Bunun kapsamı lisans sözleşmesinde veya üretici firmanın ek uyarıları ile belirtilir.”
Bu sözleşmedeki maddelere uymayıp yazılımı kaçak olarak kullanmaya, kopyalamaya ve dağıtmaya devam eden kullanıcıların yaptığı eyleme “Yazılım Korsanlığı” denir. Bu doğrultuda gerçekleştirilecek herhangi bir hukuki işlemde, korsan yazılım kullanan şahıs ve kurumların hiçbir savunma hakkı yoktur. Ve çok büyük cezalarla karşı karşıya kalmaları kaçınılmazdır. Çünkü yazılım, lisans anlaşması maddelerince korunmakta ve maddelerinde hangi durumlarda cezai işlem uygulanacağı belirtilmektedir. Sizde yazılımı yüklerken bu anlaşmayı kabul ettiğiniz için temize çıkabilmeniz çok zordur.
Bizim makale konumuz Microsoft ürünlerinin lisanslama teknikleri. Bahsettiğimiz bu karmaşık yapıda Microsoft, biz kullanıcılar için farklı lisanslama programları geliştirdi. Bence çok da iyi oldu. Çünkü her büyüklükte işletmeye uygun bir lisanslama programı var. Ve hepsinin kendine göre farklı avantajları var. Bunun yanında kişisel kullanım içinde lisanslama yöntemleri mevcut. Bu lisanslama programları temelde 6 başlık altında toplanıyor. “Open Lisans”ta bu programlardan birisi.
Microsoft, yazılımlarını müşterilerine direkt olarak değil satış kanalı üzerinden sağlamaktadır. Örneğin:
Perakende satış kanallarından: içinde tek lisans medyasının (CD) bulunduğu kutu (Box) ürünler alabiliriz. Nerelerdir buralar? D&R, bilgisayar ürünleri satış mağazaları ve teknoloji marketleri gibi herkese satış yapan yerler.
Orijinal ekipman üreticisinden: yeni pc aldığınızda işletim sisteminizi ya da diğer Microsoft yazılımlarını (MS. Office, Windows Server vs..) PC’ye gömülü olarak alabilirsiniz (OEM Lisans).
Microsoft İş Ortakları kanalı ile: 5 ya da daha fazla lisans (bahsedeceğimiz lisanslama programları dahilinde) alımı yapabilirsiniz.
Şimdi mevcut lisans programlarına bir göz atalım. Bunları 6 ana başlık altında toplayabileceğimizi söylemiştik. Daha sonra da OEM ve BOX ürünlerden bahsedeceğiz.
- Open Lisanslama
- Select Lisanslama
- Kurumsal Anlaşma
- Kurumsal Üyelik Anlaşması
- Open Value (Multi-Year Open)
- Open Value Üyelik (OVS)
Bu lisanslama tiplerinin her birinin kendine göre avantajları – dezavantajları var. Bu lisans programlarının tüm özelliklerine değinmemiz biraz zor. Onun için başta da söylediğimiz gibi en çok tercih edilenlerden olan “Open Lisans” türünü inceliyoruz. Diğer lisanslama programları ödeme şekli, lisans kullanım süresi, bilgisayar sayısı gibi farklılıklar gösteriyor.
Open Lisanslama:
Microsoft’un küçük ve orta büyüklükteki işletmeler için oluşturduğu bir lisans programı bu. Bilgisayar sayısı 5 ve daha fazla olan firmalar için uygundur. Kurum tarafından satın alınabileceği gibi şahıslar tarafından da satın alınabilir. Aslında şöyle söyleyelim, en az 5 Microsoft lisansı ile “Open Lisans” programına katılabiliriz.
Open lisanslama, alacağımız ürünlere göre kendi içinde alt bölümlere ayrılabiliyor. (Open Business – Open Volume) Ancak temelde gerekli olan en az 5 Lisan. Örneğin iki bilgisayarınız varsa;
2 Windows lisansı + 2 Office lisansı + 1 Project lisansı satın alarak “Open Lisans” programına dahil olabiliyoruz. Ya da 5 bilgisayarınız için 5 tane Windows alarak yine bu programa dahil olabiliyoruz.
“Open Lisanslar kuruma ya da kişiye ait lisanslardır. Satın alım sonrasında kurum ya da kişi adına düzenlenmiş bir Lisans belgeniz olur. Ve yine özel bir Open Lisan anlaşma belgeniz olur. (Okumanızı öneririm) Bu anlaşmada lisansları nasıl kullanmanız gerektiği, hangi amaçla kaç kopya oluşturulabileceği, nerelerde kullanılabileceği gibi tarafınızdan kabul edilmiş bilgiler vardır. Bilgisayarlar üzerine yapıştırmanız gereken orijinallik etiketleri yoktur. Ve bu lisanslar her makine için etkinleştirme gerektirmez. Bir kez etkinleşmesi yeterlidir. Diğer tüm makineleri lisans anlaşmanızdaki sayı kadar etkinleştirmeden kurabiliriz. Bu lisansları kurumunuz içinde istediğiniz bilgisayarda, satın aldığınız sayı kadar kullanabilirsiniz. Örnek vermek gerekirse:
Open Lisans programı çerçevesinde 10 adet Windows XP, 5 adette Office lisansı satın aldınız. Şirketinizde 20 tane bilgisayar var ve bunlar windows2000 ile çalışıyor. Siz aldığınız bu XP lisanslarını istediğiniz windows2000 çalıştıran bilgisayara kurabilirsiniz. Tabi 10 adet sınırını geçmemek şartıyla. Çünkü anlaşmanız 10 XP için. Aynı şekilde Office programını da istediğiniz 5 bilgisayara kurabilirsiniz.
Bu lisanslamanın şöyle bir avantajı var. Örnekteki XP’lerden birisini kaldırıp onun yerine yine şirket içindeki başka bir bilgisayara yükleyebilirsiniz ve makinelerin donamını istediğiniz kadar değiştirebilirsiniz. Yani OEM lisans tipindeki gibi lisans makineye özgü olmuyor. Şirkete ait ve sınırı geçmemek şartıyla istenilen bilgisayara kurulabiliyor.
Open Lisans programda, Şirketinize sonradan alınan bilgisayarlar için istenilen sayıda ek yeni lisans sipariş edilebiliyor. Fiyat konusunda ise kutu ürünlere göre oldukça avantajlı (%20 – 35 ‘lere varabiliyormuş). Bunun nedenlerinden birisi; Open lisanslamada kutu ürün girdileri için değil sadece lisans için ücret ödüyor olmanızdır. Yani 10 open lisan alımında size 10tane cd, 10tane kitapçık gönderilmiyor. Eğer Lisans siparişi verirken belirtirseniz disk ve belgelendirme seti ayrıca gönderiliyor. Aksi taktirde lisans belgeleri ve genelde her ürün için bir medya (cd) gönderiliyor. Bu da lisans için ödediğiniz fiyatı düşürüyor. Ya da elinizde mevcut olan herhangi bir kutulu ürün lisansı, Open Lisan kapsamına alınıp bu cd ve lisans key’ini kullanmanız sağlanabiliyor. Örneğin;
Elinizde bir adet kutulu olarak alınmış XP Pro. Var. Şirketinizdeki 10 bilgisayarı Open Lisans programına dahil ederek XP Pro’ ya geçirmek istiyorsunuz. Microsoft bu ürün anahtarını sizin için Open Lisans kapsamına alıyor ve bu şekilde kurulumları gerçekleştirebiliyorsunuz.
Open Lisans medyaları anlaşmada belirtildiği şekilde şirket içinde kullanım amaçlı çoğaltılabiliyor. Dikkat edin, anlaşmada belirtildiği şekilde ve yalnızca şirket içinde kullanım amaçlı.
Open Lisans programına üye olmak için, satın almak istenilen lisans sayısını ve ürün tiplerini belirlemek ve herhangi bir Microsoft iş ortağına sipariş vermek yeterli. Geri kalan prosedür iş ortağı şirket tarafından hallediliyor ve lisans belgeleriniz iş ortağı üzerinden size ulaştırılıyor.
Ayrıca Open Lisans, “yazılım güvencesi lisansı” ile alındığı taktirde o yazılıma ait en son çıkacak versiyonları (2 Yıl) kullanma hakkına sahip oluyorsunuz. Bu süre, satın alınan yazılım güvencesi paketinin tipine göre farklılık gösterebiliyor. Peki nedir bu yazılım güvencesi?
Kısaca, anlaşma kapsamındaki ürünlerin güncel sürümlerini çıkar çıkmaz ücretsiz olarak kullanabilme hakkı diyebiliriz. Ayrıntı için aşağıdaki link incelenebilir.
https://www.microsoft.com/en-us/licensing/licensing-programs/software-assurance-by-benefits
Basit bir örnek vermek gerekirse; Open Lisan kapsamında, yazılım güvencesi ile 10 adet XP aldınız. Bir sene sonra Vista piyasaya çıktı. XP işletim sistemlerinizi ücretsiz olarak Vista’ya upgrade edebiliyorsunuz. Yazılım güvencesi anlaşma süreniz bittiği zaman; eğer anlaşmayı yenilerseniz upgrade hakkınız çıkacak yeni sürümler için aynen devam ediyor. Eğer anlaşmayı yenilemezseniz, anlaşma bittiği tarihteki open lisanslarınızı, daha sonra çıkacak olan güncel sürümlere upgrade edememek şartıyla kullanmaya devam ediyorsunuz.
Open lisanslama basitçe bu şekilde işliyor. Kontroller sırasında Lisansın geçerli olabilmesi için, Open Lisans belgesinin ve ürünün faturasının muhakkak olması gerekiyor. Open Lisans belgesi üzerinde orijinallik sertifikasının bulunması, ürün tanımlarının, adetlerinin ve kullanılan dilin açıkça belirtilmiş olması, ayrıca bu belgenin satın alan kurum ya da şahıs adına düzenlenmiş olması gerekiyor. Bununla birlikte, lisans anlaşmanızdaki yasal kopya sınırını da geçmemiş olmanız gerekiyor. Bu nedenle, Open lisans ürünüz hakkında size gönderilen dosyayı iyi saklamanız gerekiyor.
Son olarak “Open” anlaşmaları kapsamındaki bazı lisanslama modellerin karşılaştırmalarını ve hangi ürünleri kapsadıklarını aşağıdaki tablolarda görebilirsiniz.
Kurumların ihtiyaçlarına tam cevap verebilmek için oluşturulan diğer toplu lisanslama programların linkleri aşağıda. MLSS sertifikasının neden ortaya çıktığını anlamaya başladınız sanırım.
Select Lisanslama
Artık bu lisans kullanılmıyor.
https://www.microsoft.com/en-us/licensing/licensing-programs/select
Kurumsal Anlaşma
https://www.microsoft.com/en-us/licensing/licensing-programs/enterprise
Kurumsal Üyelik Anlaşması
https://serviceshub.microsoft.com/home
Open Value (Multi-year)
https://www.microsoft.com/en-us/licensing/licensing-programs/open-license
Bu lisanslama programları hakkında daha ayrıntılı bilgi için Microsoft Türkiye ya da Microsoft iş ortağı firmalar ile görüşebilirsiniz.
OEM Lisanslama:
Beklide bizi en çok ilgilendiren lisanslama bu. Çünkü hemen hemen her yerde karşımıza çıkıyor. Ve kontroller sırasında en çok açık verilen noktada OEM lisanslar oluyor.
Bir kurum, Open lisans ya da farklı bir lisans programı ile lisans almak istiyorsa, herhangi bir Microsoft iş ortağı ile görüşüyor ve doğru şekilde yönlendirilip gerekli lisansları satın alabiliyor. Ancak OEM’de durum farklı çünkü artık bunu herkes satıyor. Özellikle küçük bilgisayarcılar kutu ürün satarmış gibi OEM ürün satıyor. Aslında OEM lisanslar sadece “Orijinal Ekipman Üreticilerinden ve yalnızca yeni bir bilgisayar ile temin edilebilmeli. Bu noktada dikkat edilmesi gereken bazı hususlar var. Aksi taktirde alınan lisanslar ne kadar ücret ödenirse ödensin geçersiz sayılıyor. Şimdi bunlara bir göz atalım.
OEM lisanslar yalnızca yeni bir bilgisayar ile alınabilir. Ve orijinallik etiketinin bilgisayar üzerine yapıştırılmış, işletim sisteminin kurulmuş olması gerekir. (Ya da ön kurulum aşamalarının son kullanıcı için hazırlanmış olması) Ayrıca Lisans ve bilgisayar faturalarının sizde olması gerekmektedir. Aksi taktirde lisan geçersizdir.
Eğer daha önceden alınmış bir bilgisayara OEM işletim sistemi lisansı almak istersek, bu ancak 4 ana donanım ile aldığımız zaman geçerli bir lisans olur. (Ana kart, işlemci, bellek, sabit disk) Dikkat edin, bu donanımlardan birisinin olması yeterli değil, 4’üde lisansla beraber alınmak zorunda. (Zaten bu değişiklikle neredeyse yeni bir bilgisayar oluyor) Ve bu donanımların OEM lisansın kullanılacağı bilgisayar üzerinde çalışıyor olması gerekiyor.
Ya da bu tip, donanımı olan XP Professional işletim sistemleri için Microsoft’un piyasaya çıkarttığı yeni bir ürün var, MS OEM GET GENUINE KIT WIN XP PRO. Bu kit ile yeni donanım almaksınız mevcut bilgisayarları lisanslayabiliyoruz. (Yalnızca XP Pro’ lar için geçerli) Ayrıca bu kitler ile illegal olan XP Professional sistemlerimizi formatlamadan ve yeni 4 donanım almadan legal hale getirebiliyoruz. Bu kitler 20 Şubat’ta aktif olan WGA kontrolü ile çıktı. WGA kontrolü ile korsan olduğu tespit edilen XP kopyaları, yeni kurulum yapmaya gerek kalmadan, “Windows Ürün Anahtarı Güncelleştirme” aracı ile legal hale getirilebiliyor. Bu araca aşağıdaki linkten ulaşılabilir.
Bu kitler XP OEM lisanslardan yaklaşık 30$ daha fazla ve yine yalnızca kullanıldığı bilgisayara ait oluyor. Ancak bu ürünü kullanırken yeni donanım alma gereksinimi ortadan kalktığı için oldukça karlı bir pozisyonda. OEM’ lisanslarda olduğu gibi faturasının ve “Ek Son Kullanıcı Lisans Sözleşmesi’nin (EULA) saklanmış, orijinallik etiketinin de (COA) kasa üzerine yapıştırılmış olması gerekiyor. Bir de bu kitlerin 10lu paket olarak satılanları mevcut. Bu durumda alacağınız paket 1 adet Windows XP kurulum CD’si, 10 COA (Orijinallik) etiketi ve bir adet EULA kopyası içeriyor.
Yeri gelmişken WGA programının ne olduğundan kısaca bahsedelim. “Windows Genuine Advantage” yani “Windows Orijinal Ürün Avantajı”. Şimdilik sadece XP ve Vista sistemler için geçerli bir program. XP’lerde bir güncelleştirme paketi ile, Vista’da ise yerleşik olarak gelen bir uygulama. Bu sistem yazılımınızın orijinal olup olmadığını kontrol ediyor. Eğer orijinal değilse bilgisayarınızda kaldırılamaz bir uyarı mesajı beliriyor ve size çözüm için neler yapabileceğinizden bahsediyor.
Ve siz hala orijinal olmayan kopyayı kullanmaya devam ederseniz, yazılımınızın bazı özellikleri kullanılamaz hale geliyor ancak asla işletim sisteminiz açılamaz duruma gelmiyor.
Vista’da ise WGA uygulaması biraz farklılık gösteriyor. Örneğin orijinal olmayan bir kopya kullanmaya devam ettiğinizde, bilgisayarınız “sınırlı işlevsellik” modunda çalışmaya başlıyor. Bu moda çalışan bilgisayarlarda başlat menüsü ve masa üstü simgeleri görüntülenmiyor. Masa üstü arka planı ise siyah renkte oluyor. Kullanıcılar bu modda web tarayıcılarını kullanıp internete bağlanabilir ancak 1 saatlik süre sonunda oturum otomatik olarak sistem tarafından kapatılır. Kullanıcı tekrar oturum açabilir ancak 1 saat sonunda yine kapanacaktır. Bir süre sonra bilgisayar yalnızca “Güvenli Mod” da oturum açmaya izin veriyor. Bu mod da iken kullanıcıların kişisel verilerine ulaşması asla engellenmiyor. Orijinal yazılım ve avantajları konusunda aşağıdaki linkten ayrıntılı bilgi edinilebilir.
Konumuza geri dönersek; OEM işletim sistemlerindeki donanım değişiklikleri ise bir başka dikkat edilmesi gereken noktadır. OEM sistemlerde maksimum 3 ana donanım değiştirebilirsiniz. 4ncü donanım değişikliğinden sonra lisans geçersiz olur ve yeniden etkinleştirilemez. Bu durumda, yeni 4 ana donanım ile yeni bir OEM lisans alabilirsiniz ya da GGK (Get Genuine Kit) kullanarak yeni donanım almadan lisanslama yapabilirsiniz (Yalnızca XP pro.) Veya yazımızın başında bahsettiğimiz farklı lisanslama yöntemlerine yönelebilirsiniz.
OEM Uygulama yazılımları ise yalnızca yeni bir bilgisayar ile alınabilir. (Ör: Microsoft Office SBS, Project vs.. ). Yani önceden alınmış ve uzun süredir kullanılıyor olan bir bilgisayar üzerine, işletim sistemi lisanslı olsa dahi OEM uygulama yazılımı alamayız. Bu kurala uyulmaması durumunda alınan lisans geçersiz olur.
Kutu Lisanslama (FPP):
Microsoft’un genelde perakende teknoloji mağazaları kanalı ile sattığı ürünlerdir bunlar. Ancak piyasada bulmak gerçekten zordur. Zaten fiyatları da diğer lisanslama tiplerine göre oldukça yüksektir. Donanımdan bağımsız olarak istenilen bilgisayara kurulabilir ancak aynı anda birden fazla bilgisayara kurulamaz. Tek lisans olarak satın alınabilir. OEM ürünlerden farklı olarak bilgisayara ait bir lisans değildir. Yani kutulu ürünü farklı bir bilgisayarda tekrar kullanabiliriz. (Eskisini kaldırmak şartıyla) Open lisans gibi ürünü satın alan kişiye ait bir lisanstır. Ürün sözleşmesinde belirtildiği şekilde devredilebilir ya da tekrar satılabilir.
Kutulu ürünler içerisinde de bir adet orijinallik sertifikası ve bir adet son kullanıcı lisans sözleşmesi bulunur. Ayrıca kurulum CD’si ve kitapçıkta bulunur. Bu orijinallik etiketinin bilgisayar üzerine yapıştırılması gerekmez. Çünkü dediğimiz gibi bilgisayara ait bir lisans tipi değildir. Lisansın geçerli olabilmesi için Ürünün kutusu ve orijinal CD’si, Son kullanıcı lisans sözleşmesi ve ürün faturasının bir kopyasının saklanmış olması gerekir.
Aşağıdaki tabloyu incelerseniz, bazı OEM ve KUTU ürünlerini nerelerde ve nasıl kullanabileceğimizi daha net kavrayabilirsiniz.
Sık Kullanılan Bazı Ürünlerin OEM ve KUTU Lisanslanma Durumları:
Sunucuların lisanslanması konusunda da aynı Open, OEM ve Kutu lisanslama kuralları geçerlidir. Tüm Windows 2003 Server OEM sürümleri yalnızca yeni bir bilgisayar ile alınıp kullanılabilir. Kutulu sunucu yazılımlarını ise istediğiniz bilgisayarda kullanabilirsiniz. Tüm Sunucu lisansları yine mevcut Lisanslama Programları dahilinde satın alınıp kullanılabilir. Ancak;
Sunucu çalıştıran ortamlarda farklı lisans gereklilikleri vardır. İşlemci başına lisanslama, kullanıcı sayısına göre lisanslama ve terminallerin sunucuya erişim lisansları (CAL) gibi ayrıntılar vardır. Öncelikle, en sık kullanılan sunucu uygulamalarının lisans durumlarından bahsedelim, daha sonra da bunlar için gerekli CAL lisanslarına değinelim.
Lisans gerektiren bazı sunucu işletim sistemleri ve uygulamaları aşağıdaki gibidir. Diğer ürünler için Microsoft.com ziyaret edilebilir.
Bu ürünler yukarıda anlattığımız lisanslama teknikleri ile satın alınabilir. Ancak dediğimiz gibi çok kullanıcılı ortamlarda kullanabilmemiz için farklı lisans gereklilikleri vardır. En çok karşılaştıklarımıza bir göz atalım.
Windows Server İşletim Sistemi Ailesi :
Windows server işletim sistemleri de yukarıdaki lisanslama teknikleri ile lisanslanabilir. Lisanslamada belirleyici etken, bu makineye bağlanacak kullanıcı sayısı (Pear User) ya da aygıt sayısı (Pear Device) dır. Bu konuda çok sık yapılan bir yanlış var. Bir ortama, lisanslı Windows server işletim sistemi almak yeterli olmuyor. Eğer bu işletim sisteminin kaynaklarından yararlanacak istemciler varsa (Dosya paylaşımı, Print server özelliği, Domain ortamı vs..) sunucuya erişecek her client için ayrıca Windows Server CAL (Kullanıcı Erişim Lisansı) alınması gerekiyor.
Windows server kullanıcıları için aşağıdaki durumlarda kullanıcı başına CAL alınması gereklidir. (Işletim sistemi lisansı ile karıştırmayın)
- Kimlik denetimi gerektiren kullanıcılar için.
- Kimlik denetimi gerektirmeyen kullanıcılar için.
- Dosya Servisleri
- Print Servisleri vs.
Bu CAL lisansları genelde 5’lik paketler halinde satılıyor ve lisans anahtarının sunucu üzerine girilmesi gerekiyor. CAL lisansının işletim sistemi diline uygun olması gerekiyor. Server işletim sistemleri genelde +5 CAL ile geliyor ancak hiç CAL olmadan gelen paketlerde var. Eğer +5 CAL ile gelmişse ilk kurulumda 5 kullanıcı için gerekli CAL içerisinde oluyor. Daha sonra ihtiyaca göre 5’lik paketler halinde CAL girebiliyorsunuz. Küçük bir örnek vermek gerekirse;
Bir Windows server 2003 Std. Ed. İşletim sisteminiz ve 20 tane win.XP terminaliniz var. Bilgisayarların domain ortamında çalıştıklarını düşünelim. Bu yapıda almamız gerek lisanslar:
Windows Server 2003 St.Ed. İşletim Sistemi Lisansı
20 adet Windows XP Professional İşletim Sistemi Lisansı
15 Adet Windows Server CAL lisansı. (Çünkü server içerisinde 5 lisans geliyor – Gelmediği durumlarda 20 CAL almalıyız -)
Microsoft SQL Server :
Üretim ortamında SQL serverı lisanslamak için genel olarak 3 seçenek vardır.
İşlemci Başına Lisans: Bu modelde, SQL Server çalıştıran
İşletim sistemi ortamı tarafından erişilen her fiziksel ve sanal işlemci için bir lisans gereklidir. Bu lisans tipi, herhangi bir aygıt veya kullanıcı erişim lisansı (CAL) gerektirmez.
Bilgisayardaki tüm işlemciler için SQL server lisansı aldığınızda; o bilgisayara SQL Server’ın istediğiniz sayıda kopyasını yükleyebilirsiniz.
Eğer bir işlemciyi SQL Server yazılımını kurduğunuz işletim sisteminin tüm kopyalarına erişilmez yaptıysanız, bu işlemci için yazılım lisansına gereksiniminiz yoktur. Yani makine üzerinde 2 işlemci var ve siz SQL çalıştıran işletim sisteminiz için sadece tek işlemci kullanıyorsunuz, o halde SQL için tek işlemci lisansı almanız yeterli oluyor.
Bu lisans tipinde istenilen sayıda kullanıcı ve cihaz SQL servera erişebilir. Çünkü lisans işlemci sayısına göre alınmıştır. SQL için ayrıca CAL alınmasına gerek yoktur.
Bu lisans tipi genelde internet ve extranet senaryolarında kullanılır. (SQL tabanlı Web uygulamaları gibi.) Çünkü bu senaryolarda SQL servera erişen kullanıcıları veya aygıtları saymak zordur, bu nedenle donanım bazlı fiyatlandırma daha mantıklıdır.
Ayrıca günümüzde çok popüler olan sanal sistemler üzerinde çalışan SQL server için; sanal makine tarafından erişilen her işlemci işlemciye lisansı almak gerekir.
Sunucu ve Aygıt CAL’ları: Bu modelde, SQL Server çalıştıran
Sisteme erişen her istemci cihazı için CAL’in yanı sıra, SQL Server’ın bir oturumunu çalıştıran her işletim sistemi ortamı için bir sunucu lisansı gerekir. Yani belirli bir aygıttan istenilen sayıda kullanıcının lisanslanmış sunucu yazılımına erişime izin verir. Bir örnek vermek gerekirse;
2003 Server üzerinde çalışan bir SQL server 2005 ‘imiz olsun. Ve domain ortamında çalışan 10 adet XP terminalimiz ve bunları kullanan 20 tane kullanıcımız olsun. SQL tabanlı ticari bir program kullandıklarını düşünelim. Bu yapıda bize gereken lisanslar aşağıdaki gibidir.
1 Adet Windows Server 2003 İşletim Sistemi Lisansı
10 Adet Windows XP Professional İşletim Sistemi Lisansı
10 Adet Windows Server CAL
1 Adet SQL Server Std.Ed. Lisansı
10 Adet Aygıt Başına SQL CAL
Bu şekilde lisanslama yaparsak, 10 bilgisayarı kullanan 20 kişi, SQL servera yasal olarak erişebilir.
Eğer SQL CAL’ı Kullanıcı Başına almış olsaydık, 20 tane SQL CAL almamız gerekecekti. Ya da SQL serverı işlemci başına lisanslamış olsaydık, CAL almamıza gerek kalmayacaktı ama bu seferde ödediğimiz lisans ücreti fazla olacaktı.
Bu nedenle, lisanslama yaparken ihtiyaçlarımızı iyi analiz edip doğru kararlar vermeliyiz.
Sunucu ve Kullanıcı CAL’ları: Bu modelde, SQL Server
Çalıştıran sisteme erişen her kullanıcı için CAL’in yanı sıra, SQL Server’ın bir oturumunu çalıştıran her işletim sistemi için bir sunucu lisansı gerekir. Bu lisanslama tipinde, belirli bir kullanıcının istenilen sayıda aygıttan, lisanslanmış sunucu yazılımına erişimi amaçlanmıştır.
Microsoft SQL CAL konusunda şöyle diyor;
“Genelde, bağımsız CAL’leri perakende satış, orijinal donatı üreticisi (OEM), Açık Lisans veya Lisans Seç programlarıyla satın alıyorsanız,
Tümü aygıt CAL’leri, tümü kullanıcı CAL’leri veya aygıt ve kullanıcı CAL’leri birleşimini satın alabilirsiniz. Bununla birlikte, yönetimi ve izlemeyi kolaylaştırmak için ya tümü aygıt CAL’leri ya da tümü kullanıcı CAL’leri satın almalısınız.”
Zaten istenildiği taktirde –duruma göre ücret ödemeden- SQL Server CAL tipleri arasında geçiş yapabiliyorsunuz.
Microsoft Exchange Server:
Bir Exchange server çalıştırmak için öncelikle Exchange yazılımının lisansını almanız gerekmektedir. Daha sonra Exchange sunucuda tutulacak her mailbox için CAL alınması gereklidir. Örnek vermek gerekirse;
Windows 2003 std. Server üzerinde çalışan Exchange serverda 100 Mailbox tutuluyor. Bu durumda ihtiyacımız olan lisanslar şöyledir.
Windows Server 2003 STD. Edition
Exchange Server STD. Edition
100 Exchange CAL
100 Windows CAL
Bazı toplu lisanslama tiplerinde “CORE CAL” diye bir CAL tipi var. Şayet bu ”Core CAL”a sahipseniz ayrıca 100exchange CAL ve 100windows CAL almanıza gerek kalmıyor. CORE CAL için Microsoft İletişim Hattı aranabilir.
Terminal Server:
Terminal server diğerlerinden farklı olarak, bir ürün gibi satın alınmaz. Windows server işletim sistemlerinin içinde gelen bir servistir. Bildiğiniz gibi Windows server sistemler Remote Desktop modunda 2 eş zamanlı bağlantıya izin verir (Yönetim modunda bağlantı). Bunun için yapmamız gereken Bilgisayarıma sağ tıklayıp gerekli izni vermektir. Eğer Terminal server hizmetini “Uygulama Modunda” kullanmak istersek, önce Terminal hizmetini yüklememiz gerekir.
Terminal servisi için bir lisans ücreti ödemenize gerek yoktur. Ancak Windows server 2003 üzerinde ve Uygulama Modunda çalışan terminal servera bağlanacak her kullanıcı için “Terminal Server CAL” lisansı alınması gerekir. Ayrıca alacağımız Ts.CAL’ların kaydedilmesi, aktivasyonunun yapılması ve CAL durumlarının izlenmesi için “Terminal Server Licensing” özelliğinin de yüklenmiş olması gerekmektedir. Bu araç Terminal server kurulumu sırasında yüklenebileceği gibi daha sonradan da yüklenebilir. Ayrıca bu hizmet farklı bir sunucu üzerine kurularak ayrı bir makinedeki terminal server hizmetinin lisans kontrolü gerçekleştirilebilir.
Windows server 2003 üzerinde çalışan Terminal hizmeti ilk kurulduğunda 120 günlük ücretsiz kullanım süresi sağlamaktadır. Bu süre sonunda gerekli CAL’ların yüklenmesi gerekir aksi taktirde hizmet pasif olur.
Terminal server erişim lisansı ile (Ts.CAL), Windows server erişim lisansı (Win.Cal) birbirine karıştırılmamalıdır. Her uygulamada olduğu gibi ikisinin de alınması gerekmektedir. Bir örnek vermek gerekirse;
Windows 2003 server üzerinde çalışan Terminal hizmetimiz olsun. Ve 20 kullanıcımız şirket dışından buraya erişerek, merkezdeki yazıcılara çıktı gönderdiklerini düşünelim. Bu yapıda ihtiyacımız olan lisanslar aşağıdaki gibidir.
1 Adet Windows Server İşletim Sistemi Lisansı.
20 Adet Windows CAL.
20 Adet Ts.CAL.
Windows 2000 Terminal Server sunucusuna erişen kullanıcılarınız local ağ altında Windows 2000 Professional ve Windows XP işletim sisteminde çalışıyor ve sunucu erişim lisansları alınmış ise, bunlar için ekstra olarak Terminal Servis CAL almamıza gerek yoktu. Bu durum Windows 2003 server üzerinde çalışan Terminal Hizmeti için değişti ve artık 2003 Terminal sunucuya erişen her kullanıcı ya da cihaz için işletim sistemi fark etmeksizin Ts.CAL gerekiyor.
Terminal Server CAL tipleri ve özellikleri aşağıdaki gibidir.
• Windows Server 2003 Terminal Server Device CALs: Windows Server 2003 Terminal Server bilgisayarına bağlananlar için Per Device lisanslama modunda destek verir. Aygıt başına alınan lisanstır. Bir aygıt üzerinden istenen sayıda erişim sağlanabilir. (İçeriden ya da dışarıdan)
• Windows Server 2003 Terminal Server User CALs : Windows Server 2003 Terminal Server bilgisayarına bağlananlar için Per User Lisanslama modunda destek verir. Kullanıcı başına alınan lisanstır. Terminal Server’a alınan lisans sayısı kadar kullanıcı farklı aygıtlar üzerinden erişebilir. (İçeriden ya da dışarıdan)
• Windows Server 2003 Terminal Server External Connector licenses: Windows Server 2003 Terminal Server bilgisayarına dışardan bağlanan kullanıcılar için sınırsız bağlantı desteği verir.
• Windows 2000 Server Terminal Services CALs: Windows 2000 Server Terminal Server bilgisayarına bağlanan Windows 2000 Professional ve Windows XP Professional bilgisayarları dışındaki sistemler için kullanılan lisans modudur.
• Windows 2000 Server Terminal Services Internet Connector licenses: Windows 2000 Server Terminal Server bilgisayarına internet üzerinden aynı anda 200 anonim bağlantıya izin veren lisans tipidir.
• Windows 2000 Server Built-In licenses: Windows 2000 Server Terminal Server bilgisayarına bağlanan Win2K Pro veya Windows XP clientları için yerleşik olarak gelen lisanslama modelidir.
Her ürün lisansında olduğu gibi ihtiyaçlarımızı iyi değerlendirip en uygun seçimi yapmalıyız.
SBS:
Microsoft Small Business Server da ise bazı nedenlerden dolayı durum biraz daha farklı. SBS’in 2 farklı sürümü mevcut. Standart ve Premium. Her ikisi de 75 kullanıcıya kadar destek vermektedir. Ve SBS sistemlerde Terminal server hizmeti çalışmamaktadır. Ayrıca SBS çalıştıran bir makine, herhangi bir Active Directory ortamında Additional DC olarak görev alamaz. Yalnızca root DC olarak yapılandırılması gerekmektedir. (Aslında tartışmaya açık bir konu.)
Bu bilgilerden sonra sürümlerinin nasıl lisanslanacağı konusuna bir göz atalım.
SBS Standart Edition:
İçerisinde “Share Point Service”, “Exchange Server 2003”, “Ms. Outlook 2003” ile gelir ve en güzel yanı da bunlar için ayrıca lisans ücreti ödemek zorunda değilizdir. Ancak dediğimiz gibi Terminal hizmeti çalışmaz ve 75 kullanıcıya kadar destek verir. OEM ya da diğer lisanslama programları ile satın alınıp kullanılabilir. Yine SBS’e bağlanacak her bilgisayar için ayrıca CAL alınması gerekmektedir. Aynı şekilde Exchange ve Share Point kullanılacaksa, bunlar içinde ayrıca CAL alınması gerekir.
SBS Premium Edition:
SBS Standart Edition ile gelenlere ek olarak “SQL.Server 2005 workgroup Ed.”, “ISA Server 2004”, “Office Frontpage 2004” ile gelir. Aynı şekilde bu ürünler için ayrıca lisans ücreti ödememize gerek yoktur. Terminal hizmeti maalesef bu sürümde de çalışmaz. Yine en fazla 75 kullanıcıya kadar destek verir. SBS Sunucuya bağlanacak her kullanıcı için CAL alınması gerekir. Üzerinde gelen SQL, Exchange servisleri de kullanılacaksa gerekli CAL’lar alınmalıdır. R2 sürümleri için ise CAL durumları biraz farklılık gösteriyor. R2 CAL biraz daha kapsamlı hale getirilmiş durumda. Ortamdaki diğer sunucular üzerinde çalışan SQL ve Exchange servislerine de ayrıca CAL almadan erişebiliyoruz.
Vereceğimiz bilgiler şimdilik bu kadar. Konunun ne kadar geniş ve ayrıntılı olduğunu eminim anlamışsınızdır. Ben piyasada sık karşılan ürünler ile ilgili genel bilgiler vermeye çalıştım. Diğer ürünler ve tüm sorularınız için en güvenilir kaynak Microsoft iletişim hattıdır. Her konuda destek alabilirsiniz.