Havalimanı İşletmeciliği Bilgi Teknolojileri Sistemleri

Herkese Selamlar! Bugün sizlere Havalimanlarında kullandığımız BT sistemleri hakkında bir yazı hazırladım. Bu sistemler bir havalimanında olması gereken temel sistemlerdir. Sistemler hakkında bilgi vermeden önce, kısaca Havalimanı Terminal işletmesi operasyonları nelerdir onlardan başlayalım. Dört türe ayırabiliriz:

• Kara Tarafı Operasyonları (Land Side Operations)
• Hava Tarafı Operasyonları (Air Side Operations)
• Ücretlendirme ve Faturalandırma (Billing and Invoicing)
• Bilgi Yönetimi (Information Management)

Kara tarafı: Bir havalimanında doğrudan uçuş faaliyetlerine dâhil olmayan terminal binalarını, diğer tüm yapıları, kullanımlı veya boş sahaları içine alan, ana giriş yolu/yolları kontrol noktasından başlayarak hava tarafı dışında kalan havalimanı bölümünü ifade eder. (1)

Yukarıda ki genel tanıma göre Terminal binası, kapılar, otomobil park alanları, havaalanı otelleri, kargo binası, garajlar ve araç hizmetleri, havaalanı ulaşım yolları, terminal önü yolcu-bagaj indirme / bindirme alanları ve havalimanlarındaki kara tarafı alanını oluşturmaktadır.

Hava tarafı: Havalimanında pistleri, taksi yolları, apron ve bunlara bitişik sahaları ve belirli durumlarda doğrudan uçuş faaliyeti amacıyla kullanılan bina ve yapıları veya bunların bazı kısımları ve bu bölümlerin hepsine girişin kontrollü olduğu yerleri ifade eder. (1)

Hava tarafı operasyonları, uçak iniş ve navigasyonu, havaalanı trafik yönetimi, pist yönetimi ve yer hizmetleri güvenliğini içerir.

Ücretlendirme ve Faturalandırma: Havacılık ve havacılık dışı gelirleri kapsar. Muhasebe sistemleri, Havalimanı finans sistemi ile ilgili bilgiler içerir: uçuş faturaları, yer hizmetleri faturalandırma, peşin satış, havalimanı içinde ki satışlar, personel maaş bordroları …vs. gibi alanları kapsar.

Bilgi Yönetimi: Günlük uçuş bilgilerinin toplanması ve dağıtılması, havayolları ile bağlantılı olan sezonluk geliş / gidiş bilgilerinin kaydedilmesini kapsar.

Havalimanı yazılımı olarak adlandırılan havalimanı yönetim sistemleri, tüm bu operasyonları optimize etmeye hizmet eder; yolcu işleme (check-in), bagaj etiketleme ve taşıma, geliş / gidiş operasyonları, gidiş kontrol sistemleri, bilgi dağıtımı ve hava trafik kontrolü (ATC). Ayrıca havalimanı yazılımları CRM’ler ve çevre yönetim sistemleri gibi diğer çözümleri de içerir. Havalimanı yönetim yazılımı modüllerine daha yakından bakalım.

Havalimanı Yönetim Yazılımı Modülleri

Havalimanı yönetim modülleri genel olarak aşağıda ki şekilde yapıya sahiptir. Ancak bununla sınırlı değildir.

Havalimanı Operasyonel Veri Tabanı (AODB)

Her havalimanının, günlük uçuşlar, sezonluk uçuş programları, mevcut kaynaklar ve faturalama verileri, uçuş ücretleri gibi diğer bilgilerle ilgili tüm gerekli veriyi depolayan ve güncelleyen kendi merkezi veri tabanı vardır. AODB bir havalimanının işleyişi için önemli bir sistemdir.

Havalimanı modülleri bu veri tabanına bağlıdır: Havalimanı bilgi sistemleri, Gelir yönetimi sistemleri, Hava trafik yönetimi. Sistem farklı kullanıcı bölümleri için farklı bilgiler sağlayabilir: yolcular, havalimanı personeli, mürettebat veya belirli departmanların üyeleri, yetkililer, iş ortakları veya polis.

AODB İşlevleri:

• Günlük uçuş programı işleme
• Sezonluk uçuş programı işleme
• Referans veri işleme
• Ödemelerin işlenmesi

AODB veri tabanının tuttuğu en önemli bilgi sezonluk programdır. Bir sezon için ticari uçuş hareketleri hakkında bilgileri görüntüler. Genellikle, uçuş kodunu, uçak türünü, tahmini varış ve kalkış saatlerini, çok duraklı uçuşları (multi-stop), hafta içinde ki uçuş günlerini, istisna tarihlerini ve diğer ilgili bilgileri içerir. El ile girilen veya sisteme indirilen bu bilgiler, varış ve kalkış kapıları, köprüler, check-in gibi kaynakları tahsis eder.

AODB tek başına dururken ve herhangi bir operasyona ait olmasa da havalimanının bel kemiğidir. AODB ’de depolanan bilgiler, bir havalimanının fiziksel ve finansal varlıklarının planlanmasını ve tahsisini kolaylaştırır.

Yazılım Firmaları: SITA, TAV Technologies, Rockwell Collins, Amadeus IT Group, ADB Safegate

Kara Tarafı Operasyonları

Bu modül tarafından gerçekleştirilen işlemler, terminal operasyonlarını ve havayolu kalkış kontrolünü içerir: yolcu check-in, gümrük, bagaj tarama, taşıma vb. Bazı havalimanlarında otomatik biyometrik kontrol sistemleri vardır. Yolcu verileri, personelin veri tabanlarında bir yolcuyu kontrol etmesini sağlayan sınır yönetim sistemine entegre edilmiştir.

Yolcu Hizmetleri, yolcu işlemleri (check-in, biniş, sınır kontrolü) ve bagaj işlemeyi (etiketleme, bırakma ve taşıma) içermektedir. Yolcuları uçuşlarına taşımak için servis otobüslerine kadar olan işlemleri takip ederler. Geliş işlemleri ise biniş kontrolü ve bagaj işlemeyi içermektedir.

Sınır Kontrolü (gümrük ve güvenlik hizmetleri). Havalimanlarında, güvenlik hizmetleri genellikle çevre güvenliği, terminal güvenliği ve sınır kontrollerini içermektedir. Bu hizmetler, gümrük ve polis memurlarının bir yolcunun durumunu görüntüleyebilmesi için bazı entegrasyonlara ihtiyaç duymaktadır. APIS bilgisi ve biyometrik bilgi paylaşımı gibi.

Bagaj Taşıma. Bagajın yüklendiği saati gösterir ve varış noktasına ulaşılana kadar takip edilir. Bagaj üzerinde ki bilgiler sayesinde sahiplerine teslim edilir.

Ortak Kullanım Hizmetleri (Self Servis check-in sistemleri). Bir havalimanında yolcu akışı düzgün olmalıdır. Check-in kioskları veya otomatik gate kapıları gibi dijital self servisler bunu sağlamaktadır. Self Servis seçenekleri, özellikle check-in kioskları popüler olmaya devam etmektedir. 2019’da dünya çapında yolcular, yüzde 81 oranında kendi checkinerini yapmak için kioskları kullanmışlardır.

Diğer Kara Tarafı modülleri:

Terminal Yönetimi. Yazılım, varlıklar, çevresel sistemler, elektrik şebekeleri, binaların yönetim sistemlerinin bakımını ve izlenmesini içerir. Ayrıca personel iletişimini ve yönetimini kolaylaştırır.

Personel Yönetimi. Personel modülleri havalimanında devam eden süreçler hakkında personeli güncel tutmak için gerekli bilgileri sağlar (ICAO ve UTC formatlarında). Bilgi, havalimanı telsiz sistemi, bilgisayar ağı üzerinden bağlanan bir bilgisayar veya mobil cihazlarda görüntülenir.

Raporlama. Bu modül, personelin devam eden süreçleri, iş kararları ve havalimanının genel işleyişi üzerindeki etkisini anlamak için verileri ekranda veya basılı olarak görmesini sağlar. Ayrıca, hava yollarından, uçaklardan, operatörlerden gelen raporları, yolcuların ve uçağın saatlik faaliyetlerini, hareket türlerini vb. içerebilir. Bunlar, bir uçağın zaman çizelgesini, rotalarını ve varış noktalarının ve trafik dağılımını içerir.

Yazılım Firmaları: SITA, TAV Technologies, Rockwell Collins, Vanderlande, Sabre, ISO-Gruppe

Ücretlendirme ve Faturalandırma

Bir havalimanından gerçekleşen her uçuş, uçağı işleten havayolu tarafından ödenen havalimanı için tanımlı bir gelir oluşturur. Havacılık faturalama sistemleri, her tür ve boyuttaki uçak için ödeme yapılmasına mümkün kılar. Çoklu kur ile nakit veya kredi ile ödemeyi kabul eder. Ücretlendirme ayrıca ATC hizmetlerini de kapsar.

Uçak tipine, ağrılığına ve yer hizmetlerine bağlı olarak bir havalimanı, havacılık ücretini hesaplayabilir ve ücretlendirme ile fatura düzenleyebilir. Aşağıda ki veriler kullanılarak hesaplanır:

• Uçak Kaydı (Registration)
• Havalimanında ki park süresi
• Havalimanı kalkış ve/veya iniş noktası
• Farklı giriş veya çıkış noktalarında ki saatler
• Veriler ATC ’den girilir veya entegrasyon edilebilir. Bu bilgilere göre havalimanı ücretleri hesaplar ve faturaları gönderir.

Gelir Yönetimi. Havacılık dışı gelir yönetimi sistemleri; muhasebe sistemleri, iş zekâsı, maaş bordroları ve havalimanında ki yer hizmetleri gelirlerinden oluşur.

Yazılım Firmaları: Amadeus IT Group, Damarel Systems Int. LTD, iFIDS.com Inc

Bilgi Yönetimi

Bu kategori, uçuş bilgi görüntüleme sistemleri (FIDS) ve genel anons sistemleri olmak üzere havalimanı çevresinde bilgi toplayan, dağıtan ve güncelleyen her türlü yazılımı içerir. Havayollarından ve terminallerden, yolculara gönderilmesi gereken zaman ve geliş kapılarına(arrival) ilişkin verileri alırlar. Bununla beraber, pazarlama bilgilerini veya hava durumu, haber yayınları gibi uçuşla ilgili olmayan diğer türleri de görüntüleyebilirler.

Uçuş Bilgi Görüntüleme Sistemleri (FIDS) biniş durumu, kapılar, uçaklar, uçuş numarası ve diğer uçuş detaylarını gösterir. Veri yönetim sistemlerine bağlı ekranları bir bilgisayar kontrol eder ve uçuşlarla ilgili güncel bilgileri gerçek zamanlı olarak görüntüler. Bazı havalimanlarında uygulama biçiminde veya web sitelerinde dijital FIDS bulunur. Ayrıca, ekranlar hava durumu, haberler, güvenlik mesajları, reklamlar gibi diğer halka açık bilgileri de gösterebilir.

Havalimanı anons sistemleri veya genel seslendirme (PA) sistemleri, yolcular ve havalimanı personelini, kapılar, geliş saatleri, çağrılar ve uyarılar gibi önemli değişiklikler ve işlemler hakkında bilgilendirir. Ayrıca bilgiler pilotlara, uçak personeline, mürettebata vb. iletilebilir. PA sistemleri genellikle hoparlörler aracılığıyla yayınlanan sesli mesajları içerir.

Yazılım Firmaları: SITA, TAV Technologies, Rockwell Collins, Ultra Electronics Holdings, Amadeus IT Group, iFIDS.com Inc, Solari

Umarım Havalimanı Bilişim Teknolojileri Sistemleri hakkında faydalı bir yazı olmuştur. Sistemler bunlarla sınırlı değil. Biz burada ana sistemlerden bahsetmiş olduk. Modülleri de saha da ki sistemlerden örnekler vererek detaylandıracağım başka bir yazı da görüşmek üzere.

(1) https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=22794&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5