Terminal Server Licensing

Alıntıdır, kaynak: belirsiz.

 

Terminal Server Lisanslaması biraz karışık
olması ve zaman içinde lisanslama politikasının değişmesi nedeniyle çok
tartışılır bir konu olmuştur. Yanlış lisanslamalar; gereksiz lisans
alımları ya da yasal lisans ihlallerine, bazen de sistemi kuran ve
satın alan firmalar arasında büyük anlaşmazlıklara neden olmuştur. Bu
makalede terminal server lisanslaması bileşenleri, lisanslamanın
geçmişten bugüne değişimi, farklı senaryolarda en uygun seçiminin hangi
lisans türü olabileceği ve lisanlama sunucusu ve sisteme göre teknik
alt yapınızın nasıl yapılandırılması gerektiği gibi konuları
inceleyeceğiz.

Konu biraz uzun olduğu için makale 3 bölüm halinde yayınlanacaktır.

Lisanslama
alt yapısını oluşturacak teknik kavramlara geçmeden önce Microsoft’un
lisanslama politikasına bir gözatmakta fayda var . Microsoft lisansları
iki gruba ayrılabilir:

1. Herbir sunucu için gerekli lisans

2. Herbir istemci için gerekli lisans

Terminal Server yapılandırması her iki lisanslama türünü de gerektirir.

· Her bir Terminal Server için gerekli lisans

Kuracağınız
her terminal sunucusu için bir sunucu lisansı satın almalısınız ancak
bu lisans örneğin Windows Server 2003 lisansının kendisidir. Yani
Windows 2003 Server üzerinde terminal server yüklemek için extra bir
lisans almanıza gerek yoktur. Ya da başka bir deyişle Windows 2003
Server üzerine Exchange ya da Sql server yüklerseniz bu uygulamar için
ayrı lisans almanız gerektiği halde terminal server kurmak için böyle
extra bir lisans ihtiyacı yoktur.

· Terminal Server İstemci Erişim Lisansı (TS CAL)

Her
ne kadar terminal server kurmak için Windows Server lisansından başka
lisansa ihtiyacınız olmasa da Terminal Server’ a erişecek her istemci
için bir lisansa ihtiyacınız vardır.

Windows Server
2003 ‘den önce Terminal Sunucusuna bağlanan her bilgisayar için TS CAL
almanız şarttı. Bu lisanslamanın adı “per device” (aygıt başına)
lisanslamadır. İki bilgisayarınız varsa ve bunların her birinden
terminal sunucuya bağlanıyorsanız her ikisi için ayrı birer “per
device” lisansınız olması gerekiyordu. Bu durum hiç bir zaman iki
bilgisayardan aynı anda terminal sunucuya bağlanmasanız dahi
geçerlidir. Doğal olarak bu lisanslama türü; sürekli aynı kullanıcıyla
fakat farklı donanımlardan terminal sunucuya bağlananlar tarafından
çokca eleştiriliyordu.

Windows Server 2003 ile
birlikte Microsoft ”per user” (kullanıcı başına) adında yeni bir TS CAL
seçeneği sundu. Böylelikle bir kullanıcı tek bir lisans ile farklı
bilgisayarlardan Terminal Server’ a erişme olanağı kazandı. Per User TS
Cal’ ları kullanıcı hesapları ile ilişkilendirilir, bu nedenle iki
kullanıcı hiç bir zaman aynı anda terminal servera erişmeseler dahi
aynı lisansı paylaşamazlar. Eğer birçok kullanıcınız aynı bilgisayarı
kullanıyorlarsa; bir önceki paragrafta anlatılan per device lisanslama
daha uygun olacaktır.

Microsoft ayrıca “external
connector” adında bir TS CAL seçeneği daha sundu. Bu lisans türü
şirketiniz çalışanı olmamaları şartıyla limitsiz miktarda terminal
server erişimi sunuyor.

Bu üç Terminal Server CAL lisanslarını ayrı ayrı inceleyelim.

1. Terminal Server per device CAL

Her unique istemci aygıtı için ayrı bir lisans gerektirir. Aygıt lisans ile eşleştirilir.

Bu
lisansın avantajı nedir? Aynı bilgisayarı kullanan çok sayıda
kullanıcınız varsa (farklı mesailerde aynı bilgisayarı kullanan
çalışanlarınız varsa) tek bir lisansla aynı bilgisayarı kullanan tüm
kullanıcılara terminal server erişimi sağlamış olursunuz.

2. Terminal Server per user CAL

TS
user CAL kullanıcı hesabı ile eşleştirilir ve artık o kullanıcı nereye
giderse (hangi bilgisayarda oturum açarsa açsın) user CAL kullanıcıyı
takip eder.

Bu lisansın avantajı nedir? Mobil
kullanıcıları olan firmalar için ideal çözümdür. Kullanıcı bir çok
farklı bilgisayara logon oluyor ve terminal servera erişiyorlarsa bu
lisanslama türü sizi oldukça karlı çıkartabilir.

3. External Connector Licence

Per
device ya da per user lisanslama türlerini bir aygıtla ya da bir
kullanıcıyla eşleştirmek durumundasınız. Peki firmanız; kullanıcıları
ya da bilgisayarları değişken olacak iş ortaklarına terminal sunucusu
erişimi vermek isterse ne yapacaksınız? Ya da bir uygulamayı terminal
server ile internet kullanıcılarına açmak isterseniz nasıl olacak? Bu
durumda kullanıcıları ya da aygıtları birer lisansla eşleştirmek mümkün
olmayacaktır.

External Connector Licence (ECL) bu durumlarda imdadımıza yetişiyor.

ECL
lisanslaması tüm yeni microsoft ürünleri için
geçerlidir(per-processor/işlemci başına lisanslanmış ürünler hariç,
çünkü bunlar zaten sınırsız kullanıcı ve aygıt erişimine sahipler).
Terminal sunucunuzu ticari ortaklarınıza açmak istiyorsanız ECL en
uygun çözümdür.

Bu noktada aklınıza şöyle bir soru gelebilir:
Neden per user ya da per device alalım? ECL alırız ve tüm
kullanıcılarımız ve bilgisayarlarımız istediği şekilde bağlanır.
Microsoft’un bu konudaki katı kuralı ECL’nin sadece firma çalışanları
haricindeki kullanıcılar için uygulanabileceğidir. Aksi durum lisans
ihlaline girer.

Microsoft Windows Server Client Access Licences

Terminal
Server’a ait TS CAL (kullanıcı erişim lisansı) ları ve 3 farklı türünü
öğrendiğimize göre, şimdi Windows 2003 Server ‘a erişmek için gerekli
lisansa (Windows Server 2003 CAL) değinelim. Yasal olarak Windows 2003
Terminal Server’ a erişebilmek için, her istemci aşağıdaki lisanslara
ayrı ayrı sahip olmalıdır.

· Windows Server 2003 Client Access Licence

· Windows Server 2003 Terminal Server Client Access Licence

1. Windows Server 2003 Client Access Licence (Server CAL)

Windows
2003 Server’a erişmek isteyen her kullanıcı bu lisans türüne sahip
olmalıdır. Bu lisans dosya kaydetmek, yazdırmak gibi basit erişim
hakları ve Active Directory’ nin bir parçası olma hakkını kullanıcıya
sağlar. 1000 kullanıcılık bir Active Directory yapınız varsa 1000 adet
Windows Server CAL’ınız olmalıdır.

2. Windows Server 2003 Terminal Server Client Access Licence (TS CAL)

Daha
önceki bölümde TS CAL ve üç ayrı türünü inceledik. Standart Windows
Server CAL’ınızın üzerine, Terminal Server ‘a uzaktan kontrol amaçlı
erişim sağlar.

1000 kullanıcılık bir Active Directory
yapınız ve bir kaç tane terminal serverınız olduğunu düşünelim. Bu
terminal server lar 200 kullanıcıya hizmet veriyor olsun. Bu durumda
1000 adet Windows Server CAL ve 200 adet Terminal Server CAL satın
almalısınız.

Bazı Özel Lisanslama Senaryoları

Windows
2003 Server öncesi, bazı özel durumlar için özel lisanslama kuralları
vardı. Microsoft; Windows Server 2003 ile birlikte bu durumların ele
alınışını biraz değiştirdi.

1. Windows XP’ den Terminal Server’ a bağlanırken gerekli TS CAL

Windows
Server 2003 öncesi, Windows NT, 2000 ve Xp Professional ücretsiz TS CAL
alma hakkına sahipti. Tek gereklilik Terminal Server’ın işletim
sisteminden daha düşük bir işletim sistemi lisansına sahip olmaktı.
Örneğin Windows 2000 Professional’ın , Windows 2000 Terminal Server’a
erişmek için TS CAL alması gerekmiyordu. Bu lisanslar tersi durumda da
geçerli (backward compatible) olduğu için Windows 2000 TS CAL Windows
XP Professional ‘ ı Windows 2000 Terminal Server’a bağlamak için de
geçerliydi.

Windows Xp Professional, Windows Server
2003 den bir sene önce piyasaya sunulduğu için; bir çok insan Windows
Xp Professional alırken ücretsiz bir de Windows Server 2003 TS CAL
almış olduklarını düşündüler. Ancak Windows Server 2003’ün piyasaya
sunulması ile birlikte Microsoft, Windows XP üzerindeki ücretsiz TS CAL
lisansını kaldırdı. Maalesef Windows XP alırken ücretsiz Windows 2003
TS CAL da satın aldıklarını düşünen müşteriler biraz hayal kırıklığı
yaşadılar.

Müşterilerin şikayetleri üzerine Microsoft,
Windows 2003 Server’ın çıkış tarihinden önce alınan Windows XP
Professional lar için free Windows 2003 TS CAL verileceğini açıkladı.
Bu durumda 24 Nisan 2003 tarihinden önce Windows Xp Professional
aldıysanız ücretsiz Windows 2003 TS CAL da almış oluyorsunuz, sonraki
tarihlerde aldıysanız ayrıca satın almanız gerekiyor. Bu arada
Microsoft Enterprise Agreement ya da Soft Assurance ile TS CAL alanlar;
otomatik olarak Windows 2003 TS CAL güncellemesi yapabildiler.

Windows
Server 2003 ile birlikte gelen bu extra TS CAL maliyeti birçok
müşterinin Terminal Server larını Windows 2000 Server lar üzerinde
tutmaya devam etmelerine neden oldu.

2. Work-at Home TS CAL

Microsoft
Lisans Anlaşmaları Work-at-Home adında özel bir Terminal Server Lisansı
sunuyordu. Bunlar ofislerinde Terminal Server’a bağlanıp sonra
evlerinden de aynı terminal server a bağlanarak çalışan kullanıcılar
için oluşturulmuş, ek olarak sunulan, ucuz lisanslardı. Windows 2003
ile birlikte gelen per user TS CAL dan sonra bu lisanslama bir seçenek
olmaktan çıktı. Çünkü artık bu lisanslama türüne gerek kalmadı.

Standart
TS CAL larda olduğu gibi Enterprise Agreement veya SA ile alınan eski
work-at-home lisansları da yeni TS CAL lara güncellendi.

Windows 2003 Terminal Server Lisanslaması Bileşenleri

Windows
NT Server 4.0 Terminal Server sürümü “honor sistem” adı verilen lisans
türünü kullanıyordu. Yasal olarak lisans alma zorunluluğunuz olsa dahi
teknik olarak lisans almasanız dahi terminal server’a erişmenizi
engelleyen hiçbir şey yoktu. Honor System sistem yöneticileri ve
hırsızlar için mükemmel bir lisanslama olmasına rağmen Microsoft’un
aleyine bir sistemdi.

Windows 2000 Server’ın
yayınlanmasıyla birlikte bu lisanslama sistemi sona erdi. Windows 2000
Terminal Services’ın çalışması için “Terminal Server Licencing Service”
adında bir hizmetin network içinde bir ya da bir kaç sunucu üzerinde
çalışması gerekliliği getirildi. “Terminal Server Licencing Service” TS
CAL kullanımından, izlenmesinden ve dağıtımından sorumlu hizmettir.

Windows 2003 ortamlarında, terminal servis lisans altyapısını oluşturan 4 ana bileşen vardır:

o Terminal Services Licencing Server (Terminal Hizmetleri Lisans Sunucusu)

o The Microsoft Licence Clearinghouse

o Windows 2000/2003 Terminal Servers (Windows 2000 ya da 2003 terminal sunucusu)

o Lisanslar

Bu dört bileşeni ayrı ayrı inceleyelim:

1. Terminal Hizmetleri Lisans Sunucusu

Terminal
Hizmetleri Lisans Sunucusu “Terminal Sunucusu Lisans Servis” i yüklü
bir Windows 2003 Server’dır. Bu lisans sunucusu, istemcilere dağıtmak
üzere TS CAL lar için dijital sertifikaları tutmakla yükümlüdür.
Windows 2000 ortamlarında olduğu gibi, Windows 2003 lisans sunucusu da
lisansları yayınlamak ve takip etmekten sorumludur.

2. Microsoft Licence Clearinghouse

Terminal
Server Lisans Sunucuları ve TS CAL ları kullanılmadan önce Microsoft
tarafından etkinleştirilmelidirler. Microsoft Licence Clearinghouse bu
lisans sunucularını ve lisansları yetkilendiren

Ve
etkinleştiren, internet tabanlı bir sertifika otoritesidir. Microsoft
bu uygulamayı hiçbir TS CAL ‘ının çalınmaması, kopyalanmaması veya
korsanlaştırılmaması için yapılandırmıştır.

Bir Terminal
Server Lisans Sunucusu, Microsoft Licence Clearinghouse tarafından
etkinleştirilmeden de çalışmaya başlayacaktır, ancak etkinleştirilmemiş
lisans sunucusu sadece 90 gün içerisinde sona erecek geçici TS CAL ları
sunabilir. Lisans sunucusunun kalıcı lisanslar dağıtması için
etkinleştirilmesi zorunludur.

3. Terminal Server

Windows
2003 Terminal Sunucuları istemcilerin lisanslanması gerekip
gerekmediğini anlayabilir. Terminal Hizmetlerini kurduğunuzda sunucu,
bir lisans sunucusu aramaya başlar. Lisans sunucusuyla iletişime
geçtiğinde, istemcilerin gerektiği şekilde lisanslandığını doğrular.

Her Terminal Server; per user, per device ya da external connector licence lisanslama türlerinden biri için yapılandırılmalıdır

4. Lisanslar

Windows
2003 Server üzerinde çalışsan lisans hizmeti 7 farklı lisans türünü
takip eder. Bunların 4’ü windows 2003 terminal server’a erişim için
kullanılan lisans türleri, 3’ü ise Windows 2003 terminal serverlara
erişim için kullanılan lisans türleridir.

1. Windows
Server 2003 TS Device CALs: Bu lisans türü istemci donanımlarına özgü
aygıt başına lisanslama yapar. İstemcilerin Windows 2000 ve Windows
2003 Terminal Sunucularına erişmelerini sağlar.

2. Windows
Server 2003 TS User CALs: Bu lisans türü kullanıcıya özgü kullanıcı
başına lisanslama yapar. Kullanıcıların Windows 2000 ve Windows 2003
Terminal Sunucularına erişmelerini sağlar. İstemci bilgisayarı geçerli
bir TS Device CAL’ a sahipse TS User CAL a ihtiyacı yoktur. (Aynı durum
tar tersi için de geçerlidir)

3. Windows 2003 TS Internet
Connector Licences: Şirketin çalışanı olmayanlar için limitsiz sayıda
Terminal Server bağlantısı sağlar. Bu lisanslama türü kullanıldığında,
per device ya da per user CAL larına ihtiyaç yoktur.

4. Windows 2000 TS CALs: Bir Windows 2000 Terminal Sunucuya bağlanan per device (aygıt başına) lisanslardır.

5.
Windows 2000 TS Internet Connector Licences: Windows 2003 için olan TS
ECL nin Windows 2000 deki karşılığıdır. Bir Windows 2000 Server’ a
alındığında Windows 2000 terminal server a 200 adet eş zamanlı bağlantı
sağlar. Bu bağlantılar internet üzerinden anonymous kullanıcı hesaplar
ile yapılmalıdırlar ve lisans sahibi firmanın çalışanı olmamaları
koşulu vardır.

6. Windows 2000 Built-in Licences: Windows 2000
ve Windows XP’lerle birlikte gelen ve Windows 2000 Terminal Sunuculara
bağlanmak için kullanılan lisanslardır. Daha önceki bölümde bu
senaryoyu uzun uzun incelemiştik. Windows 2003 Terminal Server lar
built-in licence desteklemez.

7. Temporary Licences: Bir
Lisans sunucusu üzerinde etkinleştirilmiş lisans kalmadıysa;
istemcilere geçici olarak per device TS CAL verir. (Windows 2000 ve
2003 Terminal sunucular için geçerlidir). Lisans sunucusunun vereceği
geçici lisans sayısı limitsizdir ancak bu lisanslar 90 günlüktür ve
süreleri uzatılamaz.