Bilgisayar CPU FAN temizliği ve Soğutma sistemi sorunları.

FAN temizliği yaparken dikkat edilmesi gerekenler.

Fanlar iki türlü çalışmaktadır;

1. Sıcak havayı metal hazneden uzaklaştırmak için dışarı üfleyen fanlar
2. Soğuk havayı metal yüzeye üfleyerek sıcak hava ile yer değiştirmesini sağlayan fanlar.

Bir numaralı fanlar taşınabilir cihazlarımızda kullanılan tipte fanlardır, bunun temel nedenlerinden birisi leptopu her canınız sıkıldığında açıp temizleyemeyeceğiniz için hava ile birlikte gelen istenmeyen toz ve havadan ağır nesnelerin leptopun içine dolmaması gerekliliğidir. Her ne kadar üreticiler  birinci ve ikinci tipteki fanlar arasında bir soğutma farkı olmadığını söyleseler de ben donanım pazarında çalışırken yaptığı testlerde havanın metale doğru üflenmesi ile metalden çekilmesi arasında duruma göre 10 standart beklemede 5 derece kadar bir fark olduğunu görmüştüm. Yoğun iş ağırlığında bu 5 derece bilgisayarınızın kendisini resetlemesi ile restlememesi arasındaki ince çizgidir :).
Her iki tipde de temel sorun fan ile metal hazne arasında ( havayı metale verebilmesi için metal hazne ile tam temas etmeli, arada hava kaçağı oluşturacak bir yer olmamalı )   sadece havanın yayılmasını sağlayacak kadar bir boşluk olmasıdır. Soğutma işlemi aslında fan ile değil metal ile yapılır bu nedenle ısı iletkenliği yüksek ve çok yüzeye sahip metaller daha makbul dur. Şimdi gelelim soruna. Genelde FAN temizliğinde yada soğutma sistemi bakımında silikon macun ( Metal ile PU ( GPU, CPU etc ... ) arasına sürülen yüksek ısı iletkenliğine sahip macun, gümüş içereni tavsiye olunur. ) yenilenir ki bu normaldir çünkü uzun vadeli çalışmalarda bu macun ya da yenice kullanılan pad ler özelliklerini yitirirler. İkinci kısımda ise bir kompresör yada güçlü bir hava üfleme yada çekme cihazı ile FAN metali yaprakları arasındaki tozlar temizlenir ki hava akışı daha yüksek oranda olsun ve metal üzerinde sıcak hava uzaklaştırılıp yerini soğuk hava ile değiştirip soğutma işlemi yapılsın. Genelde sonuç olumludur fakat hemen hemen hiçbir zaman istenilen sonuç elde edilemez.
Bunun nedeni FAN ile metal arasında kalan küçük aralığın temizlenmemesidir ve fan metalinin yapraklarının arası boş olsa da bu kısım dolu olduğu için hava gerekli hızda ve miktarda uzaklaştırılamaz. O zaman soğutma sistemi bakımında şu dört şeye dikkat edilmesi gerekiyor.

1. Fan ile Soğutma metali arasında bulunan kısım temizlenmeli.
2. Fan Metali yaprakları arasında bulunan kirlet temizlenmeli.
3. Cihazın çalışma şartlarına göre termal macun ya da termal pad yenilenmeli. Çalışma durumuna göre diyorum çünkü sürekli rander yapan sanallaştırma ile uğraşılan bir bilgisayarla work çalışılan bir bilgisayarda bu süre değişecektir. Sürekli yüksek performansta çalışan bir cihazda macun ya da pad özelliğini daha çabuk kaybedecektir. Benim bilgisayarım için bu süre 6 ayı geçmiyor 🙂
4. FAN motorları hareketli parçalardan oluşurlar ve her hareketli parçadan olan fizikteki etkiye tepki kanuna dayalı aşınma olayı FAN larda olur bu aşınma sürtünmeden doğan hasarı en aza indirmek için fan motoru yine bu iş için hazırlanmış yağlar ile yağlanmalıdır. BU iş için diyorum çünkü bazı arkadaşlar ilginç yağlar kullanıyorlar. Halbuki yağların ISI ya göre verdikleri tepki farklıdır. Yağ hem çok akıcı olmamalı hem de çok fazla ısı ya gerek kalmadan çözünerek işlevini yerine getirebilmelidir.
 
Birde bunun dışında  benim bir iki önerim var. Özellikle taşınabilir cihazlarda fan ile metal arasında kaçak olmamalıdır bu nedenle fan ve metalin birleştiği yere elektrik bandı olarak tabir edilen ( elektrik iletkenliği olmayan ve ısıya dayanıklı, genelde siyah renklidir. ) bant ile kaplama yapın. Bu kaplama fanın hava haznelerini kapatmamalı ve fan ile fan metali arasındaki hava kaçağını önleyerek havanın daha çabuk bir şekilde sistemden uzaklaştırılmasını sağlamalıdır. Bazı taşınabilir  cihazlarda fan çevresinde fazladan hava hazneleri açılıyor bu dizayna göre iyi olabilir mesela benim kullandığım Toshiba L635 leptopta hemen klavyem altında ve fanın üzerinde bu tür bir hava boşluğu var burayı kapatırsam fan içerideki havayı daha hızlı uzaklaştırabiliyor ve ısı derecesi düşüyor. Elbette bu durumda fanın altta bulunan hava girişi ve yan kısımda bulunan hava çıkışı iyi temizlenmeli çünkü ek olan kısmı kapatıyoruz.
 
Bu sene yaptığım temizlik ve bakım sonrası leptopumda ki ısı farklı alttaki gibidir.

İşlemci Intel Core i5 450 M MAX çalışma sıcaklığı 105 derece.

*( İşlemci bilgilerinizi öğrenmek için ark.intel.com Cihazın modeline ve güç tüketimine bakınız başka bir marka leptopta bulunan işlemcinin güç ihtiyacı sizinkinden az ise daha serin çalışabilir ısıyı aynı klasta bir işlemci ile karşılatırın, MAX çalışma sıcaklığı önemlidir. Yeni nesil işlemcilerde ekran kartı işlemci içinde diğer marka bu özelliği kullanmıyor ise sizin işlemci çalışama ısısı değeri yüksek çıkabilir. )

Bakım Öncesi,
Çalışma sıcaklığı,
Boşta durma 60 derece, web gezintisi 60 - 70 derece arası, ağır uygulamalarda önlem alınmaz ise 105 derece ve shutdown

Bakım Sonrası,
Boştu durma 45 derece, web gezintisi 50 - 60 derece arası, ağır uygulamalarda 95 derece ve üstüne çıkmıyor. Linux kullanığım için daha önce yazdığım bir betik var ve işlemci derecesi benim belirlediğim seviyeye çıkınca betik otomatik olarak powersave geri dönüyor ve işlemci 1199 MHZ hızında çalışmaya devam ediyor bu durumda işlemci MAX 70 derece gösteriyor.
 
Bu testlerde kullandığım CPU test programı Linux tarafında CPU testleri için kullanılan cpuburn programıdır, Core-i serisi testleri için
>burnP6
komutu yeterlidir. Birden fazla Core varsa komut burn

>P6 & burnP6 & burnP6 & burnP6
şeklinde çalıştırılmalıdır bu şekilde her işlemciyi 100% güçle çalıştıracaktır.
 
Burn programını yüklemek için

> sudo apt-get install cpuburn
* http://www.cozumpark.com/forums/thread/339509.aspx betik için linki kontrol ediniz.

Soğutma sisteminde sorunlarının anlaşılması,

1. Cihaz fan sistemi çok yoğun işlemler olmasa da yüksek devirle ve sesle çalışmaya başlar.

2. Cihaz işlem yaparken takılmalara neden olur.

3. Cihaz gövdesinde hissedilir oranda ısı artışı olur.

4. Cihaz yoğun çalışmalarda resetleme yada kapanma ( CPU üzerinde koruma varsa kapatacaktır. )

Taşınabilir bir cihaz da işletim sistemi açıldığında, falash ve java uygulaması olmayan web siteleri gezildiğinde fan sesi duyulmayacak kadar az olmalıdır. Farklı durumlarda soğutma sitemi kontrol edilmelidir.