Hayatımızı artık bilişim teknolojileriyle kuruyor ve kurguluyoruz. Tıpkı gerçek hayatta olduğu gibi teknolojik dünyamızda da birçok tehdide maruz kalıyoruz. Hepimizin en çok bildiği ve karşılaştığı tehditlerin başında gelen ve gittikçe yaygınlaşan bir tehdit olarak algılanan casus (ajan) yazılım veya spyware, bilişim teknolojilerini kullanan kurum ve kişilere büyük zararlar veriyor.
Casus yazılımların asıl hedefi, bilgisayarınızdan bilgileri ele geçirmektir. Çoğunlukla reklam amacıyla kullanılıyor ve indirilen bir yazılımın içerisine saklanarak siz farkında olmadan sisteminize sızıyor.
Peki casus yazılımları nasıl fark
ediyoruz?
Bilgisayarınızın her zamanki başarı oranı düşüyor ve kısa süreli olarak -durduk yere- yavaşlıyorsa, suçluyu bilgisayar donanımınızdan önce sistemin yavaşlamasına neden olan zararlı yazılımların varlığında arayabilirsiniz.
İnternet üzerinde tarayıcınızla gezinirken istemediğiniz sitelerle
karşılaşıyorsanız, o siteleri bilinçli olarak açmadığınızı düşünüyorsanız da
şüphelenmelisiniz. Bu durumu arama motorunuzdaki arama çubuğu bölümünde aramak
istediğiniz anahtar kelimeyi girdiğinizde normalde kullandığınız arama motoru
yerine başka bir arama motoru sonuçlarını gördünüz de daha net kavrarsınız.
Ayrıca arama motorunuzu açarken gösterdiği “Başlangıç Sayfanız”, sizin
ayarladığınızdan başka bir siteyi gösteriyor ve bu ayarı tekrar değiştirseniz
de yine ayarladığınızdan farklı siteler karşınıza çıkıyorsa bu durum istenmeyen
bir yazım ya da virüsle karşılaştığınızı gösteriyor olabilir.
E-posta adresinizden sizin isteğiniz ve bilginiz dışında, spam olarak tabir edilen, reklam ya da uygunsuz metinler içeren mailler gönderiliyorsa bu da zararlı bir yazılımdan şüphe etmeniz için önemli bir sebeptir. Tech Crunch’ın spam emaillerle ilgili haberine göre geliştirilen yeni yazılımların giden kutusunda hiçbir iz bırakmadan da email gönderebileceğini ortaya koyuyor. Bu durumda yakın çevrenizi şüpheli bir durumda doğrudan mailinize cevap vermek yerine sizinle sözlü iletişime geçmeleri konusunda uyarabilirsiniz.
İnternet tarayıcınızda daha önce görmediğiniz araç çubukları varsa, internete erişim olmadığı halde ağ bağlantınızı gösteren simgede veri aktarımını gösteren hareketler görüyorsanız,
Bilgisayarınızı açtığınızda eklemediğiniz bir uzantıdan bildirim geliyorsa, rastgele hata mesajları alıyorsanız da sisteminizde casus yazılım olma ihtimali yüksektir diyebiliriz.
Casus Yazılımlar Sisteme Nasıl Girerler?
Casus yazılımların sisteme bulaşma teknikleri arasında en bilinenlerine değinirsek, ücretsiz dağıtılan uçtan uça dosya paylaşım programları, oyunlar, herhangi bir programın kurulumu sırasında, aslında casus yazılım özelliği taşıyan başka yardımcı ve ek yazılımların kurulması, e-posta dosya eklentisi ile e-posta’ da verilen bir web adresine gidilmesi veya doğrudan HTML içerikli e-postaların okunması, internet üzerinden kullanıcıya aldatıcı mesajlarla yanıltıp; herhangi bir casus yazılımın kurulumunun başlatılması, çocukların ve bilinçsiz kullanıcıların aldatıcı taktiklere kanmasıdır.
Faydalı ve işe yarayacak olarak gösterilen ve “bedava” olduğu sürekli vurgulanan programlar hepimize çeşitli şekillerde önerilmektedir. Ayrıca bu fayda sürekli karşımıza çıkarak bilinçaltımızı etkilemektedir. Ancak bunların vereceği zararın boyutlarını kestirmek gerçekten zordur.
Çünkü casus yazılımların istediği yalnızca reklam kampanyalarında kullanılacak gerekli bilgiler değildir. Genelde en büyük tehdidin bu olduğunu sanırız. Arka planda gizli gizli çalışmaya devam eden bu virüsler eğer kötü niyetli kişiler tarafından bilgisayarınıza aktarıldıysa size ait olan online tarayıcı etkinliklerinizi, kullanıcı adı ve şifre bilgilerinizi, konumunuzu, klavye vuruşlarınız ile kredi kartı numaranızda dahil birçok bilginizi ele geçirebilir ve size ait olan tüm kaynaklarınızı çalabilir.
Casus yazılımlardan korunmak için,
- İşletim sisteminizi ve güvenlik yazılımlarınızı güncel sürümleriyle kullanmaya özen gösterin hatta en güncel sürüm kullanın. Sisteminizin verdiği güncelleme uyarılarını dikkate alın ve baştan başlatılma komutunu ertelemekten vazgeçip güncellemeleri hayata geçirmesine izin verin.
- Windows Defender’ ı aktif hale getirin. Defender’ ın tek başına yeterli olmadığı bilinen bir gerçek ama bu zayıf bile olsa her türlü casus yazılımı bilgisayarınıza davet etmeniz için bir sebep değil.
- Bilgisayarınıza mutlaka antivirüs yazılım sistemi kurun ve her sistem açtığınızda yazılım taraması yapın. AVG Free, Avast Free gibi çok yaygın kullanılan antivirüs programları mevcut. Bunları tercih edebilirsiniz. Yine de rahatsız edici reklamlar ve açılır pencereleri beraberinde getiren programlar yerine Premium programları tercih etmeniz daha fazla yarar sağlayacaktır. Ayrıca hem ücretsiz hem de premium seçenek sunan antivirüs programlarına da göz atabilirsiniz.
- Virüs içermediğinden emin olduğunuz, güvendiğiniz prestijli sitelerden dosya indirimi yapın. İndirmek istediğiniz programı tanıyor ve güveniyor olabilirsiniz. Fakat programın virüssüz olduğunu bilmek indirilen kaynağın da güvenli olduğu anlamına gelmez. Böyle durumlarda programın kendi sitesini ya da tanınmış yazılım marketlerini tercih edin.
- Güvenliğinden emin olmadığınız hiçbir flash bellek, harici disk ve benzerlerini bilgisayarınıza bağlamayın ve çalıştırmadan önce mutlaka tarama yapın.
- Tanımadığınız ve bot olduğundan emin olduğunuz kişilerden gelen mailleri açmayın ve ne olduğunu bilmediğiniz “.exe” uzantılı dosyaları bilgisayarınızda çalıştırmayın.
Umarız casus yazılımlar hakkında verdiğimiz bilgiler işe yarar ve bilgilendirici olmuştur. Yukarıdaki bilgiler hem sizi bilinçli bir kullanıcı yapar hem de bilgisayarınızın performansını arttırır. Bu önlemleri tek seferlik almak yeterli değildir. Daha öncede bahsettiğimiz gibi güncel tutmak ve belirli sürelerde tarama yapmak en iyisidir.
