Buluta adapte olmaya çalışırken temel bulut bilişim terimleri anlamak da zorlanıyor olabilirsiniz. Bu yüzden bu yazımızda bulut bilişimde en yaygın kullanılan terimleri ve anlamlarını bir araya getirdik.
1. Bulut Bilişim (Cloud Computing)
Bulut bilişim genel olarak farklı hizmetlerin internet üzerinden sunulması anlamına gelmektedir. Bu bulut bilişim hizmetleri araçları, uygulamaları, veri depolamayı, sunucuları ve yazılımı içerir. Bulut bilişimde fiziksel sunucular yerine bulut depolama alanı kullanılır.
2. Bulut Bilişim Mimarisi
Bulut bilişim mimarisi, zorlu iş sorunlarını çözmek için bulut kaynaklarının gücünden yararlanmak için gereken yazılım yetenekleri, veri tabanları, uygulamalar vb. açısından çeşitli bileşenleri ve alt bileşenleri ifade eder. Bileşenleri aralarındaki ilişkilerle birlikte tanımlar.
3. Bulut Hizmet Sağlayıcısı (Cloud Service Provider)
CSP, belirli bir ücret karşılığında bireylere veya kuruluşlara Hizmet Olarak Platform (PaaS), Hizmet Olarak Altyapı (IaaS) veya Hizmet Olarak Yazılım (SaaS) olarak bulut bilişim hizmetleri sağlayan bir işletme veya kuruluştur. Popüler bulut hizmeti sağlayıcılarından bazıları Google Cloud Platform, Amazon AWS ve Microsoft Azure’dur.
4. Infrastructure as a Service (IaaS)
Hizmet Olarak Altyapı (IaaS), internet üzerinden sağlanan ve yönetilen bir tür bilgi işlem altyapısıdır. Kendi fiziksel sunucularınızı satın alma ve yönetme konusundaki sermaye harcamalarına ve karmaşıklığa yardımcı olan IaaS’ı, talebe göre hızla ölçek büyütüp küçültmeniz mümkündür. Ayrıca yalnızca kullandığınız kadar ödersiniz.
IaaS, yüzlerce bulut sağlayıcısı tarafından sunulmaktadır, ancak Amazon Web Services (AWS), Microsoft Azure ve Google Cloud gibi şirketlerin hakimiyetindedir. Bu sağlayıcılar temel altyapıyı yönetirken siz de işletim sistemleri (OS), ara yazılımlar ve uygulamalar dahil olmak üzere kendi yazılımınızın sağlanması, kurulumu, yapılandırılması ve yönetilmesinden sorumlu olursunuz.
5. Platform as a Service (PaaS)
PaaS, hem geliştirme hem de dağıtım ortamlarının bulutta olduğu bir tür bulut bilişim hizmetidir. Bu, kullanıcıların ve geliştiricilerin, temel bilgi işlem veya depolama altyapısını sağlamadan veya yapılandırmadan kaynakları hızlı bir şekilde artırmasına olanak tanır. PaaS ile basit bulut tabanlı uygulamalardan kurumsal uygulamalara kadar her şeyi sunabilirsiniz.
PaaS, IaaS’den birkaç açıdan farklılık gösterir. IaaS kullanıcısı veya müşterisi, yazılım, işletim sistemi, ara katman yazılımı ve uygulamaların sağlanmasından, kurulumundan, yapılandırılmasından ve yönetilmesinden sorumludur. PaaS’ta durum böyle değildir. Sunucular, depolama ve ağ oluşturma gibi tüm altyapıyı içerir. Ayrıca ara yazılımları, geliştirme araçlarını, iş zekasını (BI), veri tabanı yönetim sistemlerini ve daha fazlasını içerir.
PaaS ile geliştirdiğiniz uygulamaları siz yönetirsiniz, geri kalan her şeyi ise bulut sağlayıcı yönetir.
6. aPaaS
Hizmet Olarak Uygulama Platformu (aPaaS) bazen PaaS ile birbirinin yerine kullanılır, ancak yalnızca uygulama geliştirme için gerekli hizmetleri içeren bir alt kategori olarak da görülebilir.
7. Software as a Service (SaaS)
Hizmet Olarak Yazılım, müşterilerin ve kullanıcıların internet üzerinden bulut tabanlı yazılım uygulamalarına bağlanmasına ve bunları kullanmasına olanak tanır. SaaS, kullanıcılara bir bulut sağlayıcısından kullandıkça öde esasına göre satın alınan yazılımlar sağlar. SaaS ile kullanıcılar yazılıma internet üzerinden, genellikle bir web tarayıcısıyla bağlanırlar.
Bulut SaaS uygulamalarının örnekleri arasında e-posta, takvimler, tasarım programları, ofis paketleri, işbirliği araçları ve daha fazlası yer alır. SaaS’ın en yaygın örnekleri arasında Microsoft Office 365, Google G Suite, Google Gmail, Adobe Creative Cloud, Salesforce, Hubspot ve diğerleri yer alır.
İlgili İçerik: SaaS Güvenliği Nedir? – Türler, Zorluklar, Tehditler ve Koruma Rehberi
8. BaaS
Backend-as-a-Service, ara katman yazılımı görevi gören ve geliştiricilere mobil ve web uygulamalarını SDK’lar ve API’ler aracılığıyla bulut hizmetlerine bağlamaları için çeşitli yollar sağlayan bir bulut bilişim hizmet modelidir. Geliştiricilerin, bir mobil veya web uygulamasının sahne arkası geliştirme yönlerinin tamamını bir satıcıya devretmelerine olanak tanır, böylece uygulamanın ön ucunu yazmaya ve bakımına daha fazla zaman ayırabilirler. Mobil uygulamaları bulut tabanlı hizmetlere bağlarken BaaS, Hizmet Olarak Mobil Arka Uç (mBaaS) olarak anılır.
9. Sunucusuz Bilgi İşlem (Serverless Computing)
Makineleri yönetmeye gerek kalmadan bilgi işlem, depolama ve ağ kaynakları sağlamaya yönelik bir platformdur. Bu yürütme modelinde, bulut sağlayıcı sunucuyu çalıştırır ve makine kaynaklarını dinamik olarak tahsis eder, böylece temel altyapı hakkında endişelenmenize gerek kalmaz.
10. Genel Bulut (Public Cloud)
Genel bulut, genel internet üzerinden sunulan çok kiracılı bir bilgi işlem hizmeti olarak tanımlanabilir. Genel bulut, artırılmış ölçeklenebilirlik, esneklik ve belirli bir zaman diliminde tüketilen CPU döngüleri, depolama ve bant genişliği için kullanım başına ödeme temelinde isteğe bağlı olarak bilgi işlem altyapısına erişmek isteyen kullanıcılar içindir.
Genel bulutun faydaları arasında bilgi işlem ve depolama altyapısı için CapEx’ten OpEx’e geçiş yer alır. Genel bulut ayrıca müşterilerin altyapıyı BT iş yüklerine, uygulama ve veri gereksinimlerine göre doğru boyutlandırmasına olanak tanır. Genel bulut, izinsiz giriş tespit ve önleme sistemleri (IDPS) gibi doğru güvenlik yöntemleriyle doğru şekilde uygulandığında özel bulut kadar güvenli olabilir.
11. Özel Bulut (Private Cloud)
Özel bulut, genel internet, özel internet bağlantısı veya dahili ağ üzerinden sunulan tek kiracılı bilgi işlem hizmeti olarak tanımlanabilir. Özel bulut ile temel altyapıya herkes erişemez, yalnızca seçilmiş kullanıcılar erişebilir.
Özel bulutlar, self-servis, ölçeklenebilirlik ve esnekliğin yanı sıra ek kontrol ve özelleştirme özellikleri gibi genel bulutun sağladığı aynı avantajların çoğunu sağlar. Özel bulutlar ayrıca, görev açısından kritik uygulamalara ve hassas verilere üçüncü tarafların erişememesini sağlayan ek güvenlik ve gizlilik katmanları da sunar.
12. Hibrit Bulut (Hybrid Cloud)
Hibrit bulut, hem genel hem de özel bulut altyapısının bir kombinasyonunu içeren bir bilgi işlem ortamıdır. Bazı veriler ve uygulamalar özel bulut için daha uygun olabilirken diğerleri genel bulutta sorunsuzca çalışabilir. Özel ve genel bulutlar, çeşitli BT iş yüklerini bulutta hesaplamak, işlemek ve depolamak için birlikte çalışabilir.
Hibrit bulutlar her iki dünyanın da en iyisini sunar. Mümkün olan en düşük güvenlik tehditleri ve veri koruması sunan özel bulutla birlikte esneklik, ölçeklenebilirlik ve maliyet verimliliği ile genel bulutun avantajlarından yararlanırsınız.
13. Yönetilen Bulut (Managed Cloud)
Yönetilen bulut temel olarak müşterilerin IaaS, PaaS ve SaaS gibi bulut tabanlı hizmetleri sürekli olarak kurmak, izlemek ve yönetmek için dahili personele, kaynaklara ve teknik uzmanlığa sahip olmadan dağıtmasına olanak tanır.
Bulut tarafından yönetilen hizmetler, bir üçüncü taraf yönetilen hizmet sağlayıcısından (MSP) veya temel altyapı çözümünü sağlayan bir bulut hizmet sağlayıcısından (CSP) edinilebilir. Buna bilgi işlem, depolama, ağlar ve işletim sistemlerinin yönetimi ve izlenmesi de dahildir. Ayrıca bulut altyapısı üzerinde çalışan karmaşık araçları ve uygulamaları da içerir.
Yönetilen bulutun avantajları arasında genel, özel ve hibrit bulut mimarilerinde deneyimli uzmanlardan oluşan bir ekibe erişim yer alır. Birçok MSP, çoklu bulut altyapısı için bulut yönetimi sunar.
14. Çoklu Bulut (Multi-Cloud)
Çoklu bulut, bir veya daha fazla bulut hizmet sağlayıcısından (CSP) oluşan bir bulut bilişim dağıtım yaklaşımıdır. Bu, genel bir bulut sağlayıcısının, özel bir bulut sağlayıcısının veya hem genel hem de özel bulut sunan bir bulut sağlayıcısının kullanımını içerebilir.
Çoklu bulut mimarisi, müşteriler genel bulut sunucusu ve başka bir bulut sağlayıcısı bulut tabanlı nesne depolama gibi belirli hizmetler için belirli bir bulut sağlayıcısından yararlanmak istediklerinde kullanılır. Çoklu bulut yaklaşımının uygulanmasının nedeni, genişletilmiş bir portföy ortamında potansiyel olarak maliyetleri düşürürken güvenliği ve performansı artırmayı içerir.
15. Hibrit BT
Hibrit altyapı olarak da bilinen Hibrit BT, hibrit buluttan farklıdır. Hibrit bulut, genel bulut ve özel bulut sunucu örnekleri gibi hem genel hem de özel bulut altyapısından oluşur. Hibrit BT altyapısı ise hem fiziksel hem de sanal altyapıyı kullanan bir bilgi teknolojisi ortamının mimarisidir.
Hibrit BT’nin en yaygın kullanım durumu, ortak yerleşim veri merkezinde bulunan fiziksel sunucuların kullanımı ve buluttaki genel veya özel sunucuların kullanılmasıdır.
16. Buluta Geçiş (Cloud Migration)
Buluta geçişi, bir şirketin verilerini, uygulamalarını ve hizmetlerini şirket içi bir çözümden bulut ortamına kısmen veya tamamen aktarma işlemidir.
İlgili İçerik: Buluta Geçiş (Cloud Migration) Nedir? İşletmeler İçin Neden Önemlidir?
17. Bulut Yedekleme (Cloud Backup)
Uzaktan yedekleme veya çevrimiçi yedekleme olarak da adlandırılan cloud backup, verileri bulut tabanlı uzak bir sunucuya yedeklemeye yönelik bir stratejidir. Bulut yedekleme ile veriler depolanır ve bulutu oluşturan çeşitli bağlı ve dağıtılmış kaynaklar aracılığıyla bu verilere erişilebilir. Kullanıcıların ihtiyaç duyduklarında hizmetleri, verileri veya uygulamaları oluşturabilecekleri, düzenleyebilecekleri, yönetebilecekleri ve geri yükleyebilecekleri üçüncü taraf bir bulut bilişim hizmetini kullanarak verileri yedekler.
İlgili İçerik: Yedekleme (Backup) Nedir? Neden Önemlidir?
18. Altyapı (Infrastructure)
Belirli bir BT ortamını destekleyen hem sanal hem de donanım olmak üzere tüm BT kaynaklarını tanımlayan kapsamlı bir terimdir.
19. Veri Merkezi (Data Center)
Veri merkezi, bir kuruluşun veya internet servis sağlayıcısının gerekli bilgi işlem kaynaklarının toplandığı fiziksel bir konumdur.
20. Sanal Makine (Virtual Machine)
VM, bir işletim sistemini veya uygulamaları çalıştırmak için kullanılan ve bilgisayarı taklit eden bir yazılımdır.
21. Konteyner (Container)
Konteyner, tek bir işletim sistemi kullanarak bir uygulamanın ayrı örneklerini çalıştırabilen bir sanallaştırma örneğidir.
22. Load Balancing (Yük Dengeleme)
Hiçbir sunucunun bir arıza noktasına maruz kalmamasını sağlamak için iş yüklerinin bir dizi kaynak (örneğin sunucular) üzerinden dağıtılmasıdır.
23. Yazılım Yığını (Software Stack)
Software stack, tipik bir sonuca ulaşmak için birlikte çalışan bir uygulama grubudur. Bu çerçevede bileşenler belirli bir sırayla çalışır.
24. Service Level Agreement (SLA)
Hizmet Seviyesi Sözleşmesi (SLA), Bulut Hizmet Sağlayıcısı (CSP) ile müşteri arasında kullanılabilirlik, hizmet düzeyi ve performans gibi sözleşmeye bağlı şartların özetlendiği anlaşmadır.
25. On-Premise
Bu teknolojinin kullanıcısına ait tesislerde çalışan altyapı veya yazılım teknolojisini ifade eder.
26. Central Processing Unit (CPU)
Ana işlemci olarak da adlandırılan Merkezi İşlem Birimi (CPU), görevleri çalıştıran veya gerçekleştiren programlardan gelen talimatları yürüten, bilgisayar içindeki devrelerden oluşan elektronik bir çiptir. Görevler, programdaki talimatlarda belirtilen temel aritmetik, mantık, kontrol ve giriş/çıkış işlemlerini içerir.
Bulut bilişimde CPU’ya genellikle vCPU veya sanal CPU denir. Bu durumda vCPU (sanal CPU), bir sanal makineye (VM) atanan fiziksel CPU’nun bir bölümünü temsil eder. vCPU aynı zamanda sanal işlemci olarak da bilinir.
İlgili İçerik: CPU Nedir? CPU Teknolojisi Hakkında Bilmeniz Gerekenler
27. Çekirdekler (Cores)
Bulut bilişimde hipervizörler, bulut sunucusundaki fiziksel CPU’yu kontrol eder. CPU’lar CPU çekirdekleri olarak bilinen parçalara bölünmüştür. Her çekirdek teknik olarak 8 sanal işlemciyi (vCPU) destekleyebilir. Ancak vCPU 1:1 tahsisi temsil etmez. Fiziksel CPU kaynak havuzundaki zamanı temsil eder. Sanal işlemci en iyi şekilde CPU’da harcanan işlem süresi miktarı olarak tanımlanır. Bazı insanlar yanlışlıkla 1 vCPU’nun 1 çekirdeğe eşit olduğunu düşünür. Ancak vCPU ile çekirdek arasında bire bir ilişki mevcut değildir.
28. Graphics Processing Unit (GPU)
Video kartı veya grafik kartı olarak da bilinen Grafik İşleme Birimi (GPU), hızlı görevleri gerçekleştiren ve diğer görevleri gerçekleştirmek için CPU’yu serbest bırakan özel olarak tasarlanmış bir bilgisayar çipidir. CPU’lar sıralı seri işlemeye odaklanan birkaç çekirdek kullanır. GPU’lar çoklu görevler için kullanılan binlerce küçük çekirdeğe sahiptir.
İki tür GPU vardır. Entegre GPU’lar CPU’nun içinde bulunur ve belleği CPU’nun işlemcisi ile paylaşır. Ayrık GPU’ların ise kendi kartları ve video bellekleri (VRAM) vardır. Bu, CPU’nun grafikler için RAM kullanmasına gerek olmadığı anlamına gelir.
29. Random Access Memory (RAM)
Rastgele Erişim Belleği (RAM), bir cihazın kısa süreli belleğidir. RAM, bilgisayarınızda çalışan her şeyin geçici olarak saklanmasından veya hatırlanmasından sorumludur. Buna yazılım, belgeler, web tarayıcıları, dosyalar ve ayarlar için kısa süreli bellek dahildir.
RAM’de saklanan veriler her yerden ve neredeyse aynı hızda okunabilir. Bu, her yeni tarayıcı penceresi veya uygulaması açtığınızda CPU’nuzun sabit sürücünüzde arama yapmasına karşıdır. HDD ve SSD dahil geleneksel depolama, RAM’e kıyasla hala çok yavaştır.
İlgili İçerik: Ram Nedir, Ne İşe Yarar ve Nasıl Çalışır?
30. Saniyede Giriş-Çıkış İşlemleri (IOPS) – Input-Output Operations Per Second
IOPS, Saniyedeki Giriş/Çıkış İşlemlerinin kısaltmasıdır. Sabit disk sürücüleri (HDD), katı hal sürücüleri (SSD) ve depolama alanı ağları (SAN) gibi bilgisayar depolama aygıtlarının kıyaslamasında kullanılan yaygın bir performans ölçümüdür.
31. Nesne Depolama (Object Storage)
Nesne tabanlı depolama olarak da adlandırılan nesne depolama, veri depolamayı nesneler adı verilen ayrı birimler halinde yöneten bir depolama stratejisi türüdür. Bu nesneler tek bir depoda tutulur ve diğer klasörlerin içindeki dosyalara yerleştirilmez.
Nesne depolama, her dosyaya meta veriler ekleyerek dosya depolamada kullanılan katmanlı dosya yapısını ortadan kaldırır. Her şeyi depolama havuzu adı verilen düz bir adres alanına yerleştirir. Nesne depolama sonsuz ölçeklenebilirlik sunar ve diğer depolama türlerine göre daha az maliyetlidir.
İlgili İçerik: Bulut Depolama Nedir? Kullanım Alanlarına Göre Çeşitleri
32. Blok Depolama (Block Storage)
Blok düzeyinde depolama olarak da adlandırılan blok depolama, depolama alanı ağları (SAN’lar) veya bulut tabanlı depolama ortamlarında kullanılan bir depolama türüdür. Blok depolama, hızlı, verimli ve güvenilir veri aktarımının gerekli olduğu bilgi işlem için kullanılır.
Blog depolama, verileri bloklara bölerek ve ardından bunları ayrı parçalar halinde depolayarak çalışır. Her blok benzersiz bir tanımlayıcıdır. Bloklar en verimli olan yere yerleştirilir. Bu, blokların farklı sistemlerde saklanabileceği ve farklı işletim sistemleri (OS) ile çalışacak şekilde yapılandırılabileceği veya bölümlenebileceği anlamına gelir.
33. Birim
Veri depolamada birim, genellikle sabit diskin tek bir bölümünde bulunan, tek bir dosya sistemine sahip, erişilebilir tek bir depolama alanıdır. Fiziksel disk sürücüsünden farklı olmasına rağmen birimlere işletim sisteminin mantıksal arayüzüyle erişilebilir. Fakat birimlerin bölümlerden farklı olduğuna dikkat etmek önemlidir.
34. Anlık Görüntüler (Snapshots)
Anlık görüntüler, canlı bir ortamda veri kümelerinin neredeyse anlık kopyalarının alınmasını sağlar. Bu kopya kurtarma için kullanılabilir hale getirilebilir veya performans ya da test ve geliştirme ortamları için diğer bulut sunucularına veya depolama alanına kopyalanabilir.
Anlık görüntülerin en önemli avantajlarından biri hızdır. Anlık görüntüler anında kurtarma ve verileri bir ortama hızlı bir şekilde geri yükleme olanağı sağlar. Fakat anlık görüntülerle ilişkili maliyetler olduğunu da unutmamanız önemlidir. Tek bir kullanılabilirlik bölgesinde, birden fazla kullanılabilirlik bölgesinde veya bölgede bulut kapasitesini tüketebilir.
35. Çoğaltma
Bulut bilişimde çoğaltma, BT iş yükünün (uygulamalar, veriler, veri tabanları veya sistemler) güvenilirliğini, kullanılabilirliğini ve hata toleransını iyileştirmek için bulut sunucuları veya depolama gibi yedekli altyapılar arasında bilgi paylaşımını içerir.
36. Yüksek Kullanılabilirlik Mimarisi
Yüksek kullanılabilirlik mimarisi, belirli bir süre boyunca kesintisiz hizmet sağlamak için birlikte çalışan birden fazla bileşenin tasarımını ve dağıtımını içerir. Aynı zamanda kullanıcı talepleri için yanıt süresini ve kullanılabilirliği de kapsar.
Yüksek kullanılabilirliğe sahip mimarinin anahtarı, arıza için plan yapmaktır. Sistemler çeşitli senaryolar ve koşullar altında düzenli olarak test edilmelidir. Bu, BT iş yüklerinizin çevrimiçi kalmasını ve bileşenler arızalandığında ve sistem üzerinde yüksek stresin olduğu zamanlarda bile yanıt vermesini sağlar.
Yüksek kullanılabilirlik mimarileri şunları içerir: donanım yedekliliği, yazılım ve uygulama yedekliliği, veri yedekliliği ve tek hata noktalarının ortadan kaldırılması.
37. Esneklik (Elasticity)
Bir bulut hizmetinin, müşterinin değişen iş yükü taleplerine uyum sağlayarak isteğe bağlı teklifler sunma yeteneğidir. Esneklik, talep arttığında veya azaldığında, yani istemciden gerçek zamanlı olarak hizmet eklendiğinde veya bırakıldığında, kaynak değiştirmeye verilen anlık tepkidir.
38. API (Application Programming Interface)
Uygulama Programlama Arayüzü, kullanıcılara dolaylı ve doğrudan bulut altyapısı ve yazılım hizmetleri sağlayan bir ağ geçidi görevi görür. Bulut yazılım, donanım ve diğer platformların sağlanması için gerekli hizmet ve uygulamaların geliştirilmesini sağlayan bir arayüzdür.